Archeologia i badania tomografem. 10 zaskakujących skanów

1. Meresamun

Zdjęcie: The Oriental Institute

Ta śpiewaczka-kapłanka wewnętrznego sanktuarium egipskiej świątyni Karnak w Tebach miała około 30 lat, kiedy zmarła w 800 r. p.n.e. Jej mumia, zachowana w cennym sarkofagu wykonanym z kartonażu (przetworzonego i bogato malowanego papirusu), znajdowała się 
w Instytucie Orientalnym Uniwersytetu Chicago od 1920 roku i ze względu na jej piękno, na szczęście nikt nigdy nie próbował jej "rozpakować". Udało się to wirtualnie dopiero w 2009 roku, dzięki tomografii komputerowej, która zbadała wszystkie warstwy ciała, w tym materiał umieszczony wewnątrz ciała do balsamowania. W praktyce uzyskano pełny portret, w tym kształt podbródka (wąski), policzków (pucołowaty), ścięgien i mięśni. Aż do kości: mumia nadal miała wszystkie zęby, w tym zęby mądrości, i ani jednego ubytku. Cierpiała na haluksy, ale poza tym analiza nie ujawniła nic na temat przyczyny śmierci.

2. Sobek

Zdjęcie: Trustees of the British Museum via The History Blog

Jest to zmumifikowany krokodyl nilowy o długości prawie 4 metrów, który żył 
w ptolemejskiej świątyni Kom Ombo w Egipcie między 650 a 550 r. p.n.e. Jest on przechowywany w British Museum i ma na grzbiecie 25 małych zmodyfikowanych krokodyli, symbolizujących płodność i ochronę: sam gad był personifikacją Sobka, boga wód i powodzi Nilu. Muzeum chciało wykonać tomografię komputerową okazu, a aby znaleźć sprzęt wystarczająco duży, aby pomieścić bestię, musieli zwrócić się do Equine Hospital of the Royal Veterinary College w Londynie. W ten sposób odkryto, że zwierzę zostało wyjątkowo zmumifikowane bez usuwania narządów wewnętrznych. Dzięki temu zachowały się resztki jego ostatniego, soczystego posiłku: kość łopatki i przednia noga krowy, a także kilka kamieni ułatwiających trawienie.

3. Pamiątka w czaszce

Zdjęcie: RadioGraphics via The History Blog

Kiedy eksperci z Muzeum Archeologicznego w Zagrzebiu poddali tomografii komputerowej mumię egipskiej kobiety sprzed 2400 lat, którą przechowywali od 1800 roku, z pewnością nie spodziewali się, że w jej czaszce znajdą zapomniane narzędzie rzemieślnicze. Badanie ujawniło wydłużony obiekt umieszczony w miejscu, w którym niegdyś znajdował się mózg. Analiza endoskopowa jamy nosowej wykazała, że było to narzędzie używane do usuwania mózgu z czaszki przez nos, wykonane z trawy bambusowej.

4. Mumia-płód

Zdjęcie: Fitzwilliam Museum

W cedrowym sarkofagu o długości zaledwie 44 cm, znalezionym w Gizie w 1907 r. 
i datowanym na lata 664-525 p.n.e., odkryto pokryte żywicą zawiniątko bandaży, tak małe, że archeolodzy z Fitzwilliam Museum w Cambridge, gdzie jest przechowywane, myśleli, że zawiera zabalsamowane organy. Zamiast tego mikrotomografia rentgenowska ujawniła ciało najmłodszego zmumifikowanego płodu, prawdopodobnie poronionego między 16. a 18. tygodniem ciąży, a następnie pochowanego z pełnymi honorami. Dziecko miało ramię skrzyżowane na klatce piersiowej, co jest formą pochówku stosowaną przez faraonów Nowego Królestwa (od 1550 r. p.n.e.).

5. Gipsowe odlewy z Pompejów

Zdjęcie: Stanowisko archeologiczne w Pompejach

Popioły z erupcji Wezuwiusza w 79 r. n.e. okryły wszystko, tworząc bardzo twardą warstwę ochronną wokół pozostałości domów i ich mieszkańców. Pod tą "skorupą" archeolodzy pracujący w Pompejach znaleźli wiele "pustek", często spowodowanych rozkładem tkanki organicznej wewnątrz. Mieszanina wody i gipsu została wlana do tych pustych przestrzeni, aby zachować formy i wykonać odlewy ciał starożytnych Pompejańczyków. Niektóre 
z odlewów gipsowych zostały zeskanowane: ten, który widzisz, to odlew ciała 2 lub 
3-letniego chłopca, znalezionego obok matki w Domu Złotej Bransoletki w Pompejach. Skan ujawnił, że w środku wciąż znajduje się szkielet. A "węzeł", który pojawia się na klatce piersiowej malucha, nie był częścią stroju, ale fibulą (rodzajem broszki) wykonaną ze złota.

6. Kolczuga rzymska

Zdjęcie: Detlef Bach, Winterbach via The History Blog

Używanie przez rzymskich żołnierzy lorica hamata, długiej kolczugi z brązu lub stali pochodzenia celtyckiego, było znane z wielu przedstawień artystycznych. Jednak poza kilkoma wyjątkami, jej odkrycie na stanowiskach archeologicznych jest bardzo rzadkie, ponieważ metalowe włókna skorodowane w ziemi są prawie nierozpoznawalne. Tomografia komputerowa niektórych tajemniczych metalowych fragmentów znalezionych na stanowisku archeologicznym bitwy pod Harzhorn w Niemczech (starcie między armią rzymską 
a plemionami germańskimi, które miało miejsce na początku III wieku) ujawniła, że rzeczywiście była to kolczuga, w końcu widoczna "na żywo”.

7. Mnich

Zdjęcie: DRENTS MUSEUM

Przed wystawą w Drents Museum w Holandii w 2014 roku, ten posąg chińskiego mnicha, jedyny dostępny do celów badawczych na Zachodzie, został zeskanowany. Archeolodzy wiedzieli, że w środku znajduje się mumia, prawdopodobnie mistrza buddyjskiego o imieniu Liuquan, z Chińskiej Szkoły Medytacji, który zmarł około 1100 roku naszej ery. Niespodzianką było zobaczenie, w miejscu organów wewnętrznych mnicha, wciąż w pozycji medytacyjnej, fragmentów tekstów napisanych chińskimi znakami: dowód na to, że mnich, być może po długim rytualnym samobójstwie, nie osiągnął "samomumifikacji", ale został przynajmniej częściowo zabalsamowany przez innych.

8. Skarb wikingów w karolińskim garnku

Zdjęcie: Historical Environment Scotland via The History Blog

Ten wykonany ze stopu srebra garnek, z wciąż założoną i doskonale uszczelnioną pokrywką, został znaleziony wraz z setką innych artefaktów Wikingów w Galloway w Szkocji w 2014 r. przez poszukiwacza skarbów wyposażonego w wykrywacz metali. Wstępne badanie wykazało, że znalezisko było produkcji karolińskiej i pochodziło z lat 780-900 n.e. Ale to tomografia komputerowa pokazała jego skarb: ażurowe broszki, sztabki złota, koraliki z kości słoniowej pokryte złotem, wszystkie znaleziska pochodzenia anglosaskiego starannie owinięte w kawałki tkaniny.

9. Medaliony kościoła Saint-Laurent

Zdjęcie: @Paul Tafforeau ESRF

To właśnie światło synchrotronowe z Europejskiego Ośrodka Promieniowania Synchrotronowego, 100 miliardów razy jaśniejsze niż to używane w szpitalnym promieniowaniu rentgenowskim, ujawniło zawartość małego XVII-wiecznego metalowego pudełka znalezionego obok ciała pochowanego w kaplicy Saint-Laurent w Grenoble we Francji. Myślano, że w środku znajdują się monety, a zamiast tego znaleziono medale religijne z wizerunkami Chrystusa, Matki Boskiej i Narodzenia Pańskiego, a także napisy liturgii katolickiej w języku łacińskim. To, co miało być prostą analizą wzbogacającą kolekcję muzealną, przekształciło się w bardzo szczegółową rekonstrukcję archeologiczną.

10. Skafandry kosmiczne

Zdjęcie: The National Air and Space Museum

W 2010 roku Smithsonian's National Air and Space Museum prześwietliło kolekcję 33 "historycznych" skafandrów kosmicznych używanych przez astronautów NASA podczas ćwiczeń i programów kosmicznych od Mercury do Skylab. Skafandry były zbyt delikatne, aby podróżować z jednego muzeum do drugiego, więc fotograf Mark Avino użył promieni rentgenowskich do zrekonstruowania pełnowymiarowych kopii ich wnętrz. Dzięki temu zwiedzający mogli podziwiać swego rodzaju fotograficzną oś czasu technologii wykorzystywanej w skafandrach na przestrzeni czasu.