Bogata starożytna rzymska winiarnia odnaleziona w ruinach Villa del Quintilii nieopodal Rzymu

Widok na wykopaną winiarnię z północnej jadalni w Villa del Quintilii. Zdjęcie: Stefano Castellani

Ze wszystkich rzymskich ruin, które wypełniają przyjemny krajobraz sosen i polan pod plasującymi się na horyzoncie Górami Albańskimi, Villa del Quintilii jest najprawdopodobniej najbardziej imponująca – jest niemalże miniaturowym miastem, zajmującym 24 hektary.

Położona na starożytnej Drodze Appijskiej skierowanej na południowy wschód od Rzymu, willa miała swój własny teatr, arenę przeznaczoną na wyścigi rydwanów i kompleks saun z podłogami i ścianami wykonanymi z wystawnego marmuru.

Ale historia willi, której początki datuje się na drugi wiek naszej ery stała się jeszcze bardziej ciekawa wraz z odkryciem kunsztownej winiarni o niezrównanym w rzymskim świecie bogactwie.

W obiekcie znajdowały się serie luksusowych jadalni z widokiem na fontanny tryskające świeżym winem. Były tam też wykonane z marmuru miejsca, gdzie zniewoleni pracownicy ugniatali stopami świeżo zebrane owoce, podczas gdy cesarz prawdopodobnie patrzył na nich wraz ze swoim orszakiem.

Winiarnia, umiejscowiona na obrzeżach Rzymu w starożytności, została zbudowana w miejscu, które niegdyś było krajobrazem sadów i gruntów rolnych, upstrzonym monumentalnymi grobowcami – i willami bogaczy.

„[Villa del Quintilii] była niesamowitym mini-miastem, dopełnionym luksusową winiarnią, aby sam cesarz mógł tam poddać się swoim rozpustnym skłonnościom” – powiedział archeolog dr Emlyn Dodd, asystent dyrektora z British School at Rome i ekspert w dziedzinie starożytnej produkcji wina. Opublikował znaleziska archeologów w artykule do naukowego czasopisma Antiquity.

Do odkrycia starożytnej rzymskiej winiarni doszło przypadkiem, gdzie to archeolodzy z włoskiego ministerstwa kultury próbowali odnaleźć jeden ze słupków startowych na arenie willi. Tor do wyścigów rydwanów został zbudowany przez cesarza Kommodusa, który rządził od 177 do 192 roku naszej ery. Późniejsza winiarnia, jak się okazało, została zbudowana na jednej z tych bramek startowych.
 

Wielobarwna płyta podłogowa wykonana z dekoracyjnego marmuru w jednej z jadalni znajdujących się w winiarni. Zdjęcie: Stefano Castellani

Znany ze swojego okrucieństwa Kommodus zabił pierwszych właścicieli willi, bogatych braci Quintilii, w latach 182-183. Po tym wydarzeniu, cesarze przejęli willę na własność, przez stulecia ją rozbudowując i modyfikując.

Fakt, że na rozległej kadzi do produkcji wina widnieje imię Gordian oznacza, że tenże cesarz prawdopodobnie zbudował winiarnię lub ją odnowił. Z niemal całą pewnością musiał być to cesarz Gordian III, jako że pierwszy i drugi cesarz z tym imieniem rządzili tylko przez kilka dni. Powstanie winiarni można więc datować na lata 238-244 naszej ery.

W otwartej dla publiczności willi, Dodd zwrócił uwagę na niedawno wykopanych prostokątnych platform do ugniatania winogron.

„Zwykle takie obszary były przykrywane wodoodpornym betonem” – powiedział. „Te jednak  zostały przykryte czerwonym marmurem. Nie jest to idealny wybór, jako że marmur staje się bardzo śliski gdy jest wilgotny. Pokazuje to jednak, że dla kogokolwiek, kto to zbudował, rozrzutna natura winiarni była ważniejsza od kwestii praktycznych.”

Udeptane winogrona były później zabierane do pras mechanicznych o średnicy 2 metrów, które stały obok. Uzyskany w ten sposób moszcz gronowy był wysyłany do trzech fontann, które tryskały z półkolistych nisz osadzonych w murze na dziedzińcu. Razem było pięć fontann z dwoma zewnętrznymi dozownikami wody.

Po spłynięciu z fontann, moszcz gronowy płynął wzdłuż otwartych kanałów do rozległych ceramicznych dolii – czy też słojów do przechowywania – wstawionych do podłogi, co było powszechną techniką produkcji wina w starożytnym Rzymie, jako że dolie tworzyły stabilne mikrośrodowisko do procesu fermentacji.

Kryte jadalnie z szerokimi, otwartymi wejściami rozmieszczone były wokół trzech stron tego otwartego dziedzińca. Według Dodda, w tym miejscu cesarz prawdopodobnie ucztował, mogąc w pełni podziwiać teatralny spektakl produkcji wina.

Tylko jedna z tych jadalni została wykopana – Dodd chciałby uzyskać finansowanie na odkrycie ich wszystkich – a jej ściany i podłoga były pokryte wielobarwnymi inkrustowanymi licówkami z marmuru, udekorowanymi wyrafinowanymi wzorami geometrycznymi. 

Cała placówka zdaje się zaprojektowana z myślą o zarówno praktycznym wymiarze produkcji wina, jak i związanej z tym teatralności. 

Listy napisane przez poprzedniego cesarza, Marka Aureliusza, świadczą o tym, że zdarzyło mu się ucztować, oglądając w tym samym czasie proces produkcji wina – być może w luksusowej winiarni w Villa Magna około 50 kilometrów na południowy-wschód od Rzymu, co jest jedynym odpowiednikiem nowo odkrytej winiarni pośród w zapisach archeologicznych.

Według teorii Dodda, cesarz i jego orszak prawdopodobnie odwiedzali Villę del Quintilii co roku, aby zainaugurować tegoroczne winobranie poprzez spektakularny – i z pewnością mocno zakrapiany – bankiet.