Co grzebień może powiedzieć o historii słowa pisanego?

Grzebień znaleziony przez archeologów w 2016 roku.

W czerwcu 2016 roku wykopaliska archeologiczne starożytnego kananejskiego miasta Lachish, prowadzone przez Yosefa Garfinkela z Hebrajskiego Uniwersytetu w Jerozolimie oraz Michaela Hasela z Southern Adventist University, odkryły coś, co pierwotnie zidentyfikowane zostało jako mała kość. Po dokładniejszej inspekcji zooarcheolog Edward Maher przypuszczał, że obiekt był grzebieniem z kości słoniowej, lecz wyłamały mu się zęby. Badanie pod mikroskopem ujawniło skamieniałe pozostałości wszy. Dwóch ekspertów zweryfikowało, że grzebień o wymiarach 1,44 na 0,99 cali wykonany jest z kości słoniowej. Musiał więc być to produkt importowany – w Kanaanie nie było słoni.

Jednak prawdziwe znaczenie grzebienia nie zostało odkryte aż do momentu, gdy archeolożka Madeleine Mumcuoglu z Uniwersytetu Hebrajskiego odkryła na nim 17 słabo wyrytych znaków. Epigrafik Daniel Vainstub z Izraelskiego Uniwersytetu Ben-Gurion przetłumaczył inskrypcję: „Niech ta kość wykorzeni wszy z włosów i brody”.

Badacze szacują, że grzebień pochodzi z 1700 roku p.n.e., czyniąc to skromne zdanie najstarszą sentencją w języku Kanaan. Wcześniej znane były jedynie fragmenty z tego okresu. (Próby jednoznacznego zidentyfikowania wieku artefaktu przy użyciu datowania radiowęglowego nie powiodły się.)

Podczas, gdy historia rozwoju współczesnego alfabetu pozostaje zagmatwana, kananejski system pisma – ogólnie uważany za powstały między 1900 a 1400 r. p.n.e. – był wyraźnie prostszy w użyciu niż wcześniejsze pisma piktograficzne, takie jak klinowe i hieroglificzne. Dzięki prostemu powiązaniu znaku z konkretnym dźwiękiem, Kananejczycy wyłożyli podstawę dla współczesnych alfabetów zachodnich języków. Znalezienie kompletnego kananejskiego zdania „jest jednym z najważniejszych odkryć ostatnich lat”, mówi Garfinkel. „To kamień milowy w ewolucji alfabetu”.