Co wiemy, a czego nadal nie wiemy o zabójstwie JFK

Zdjęcie: Bettmann Archive

Został zastrzelony, gdy jechał samochodem z żoną, Pierwszą Damą Jackie Onassis i gubernatorem Teksasu Johnem Connally podczas podróży po stanie. Dwa dni później właściciel lokalnego klubu nocnego Jack Ruby zastrzelił Oswalda 24 listopada 1963 roku.

Sześćdziesiąt lat po zabójstwie JFK nadal nie jest jasne, dlaczego Oswald zastrzelił prezydenta, podsycając niezliczone spiski - na przykład to, czy za zabójstwem stał jego następca Lyndon B. Johnson. (Nie stał). Ciągła fascynacja tym, kto i dlaczego zabił JFK, pomaga zapewnić kontekst dla teorii spiskowych, które nadal dominują dzisiejszej amerykańskiej polityce.

​Ostateczny opis tego, co wydarzyło się w dniu zamachu, znajduje się w raporcie sporządzonym przez Komisję Warrena. Zaledwie tydzień po śmierci JFK Johnson podpisał zarządzenie wykonawcze, na mocy którego powołano komisję pod przewodnictwem prezesa Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych Earla Warrena, która ma zbadać śmierć prezydenta. Dziesięć miesięcy później jej raport potwierdził, że Oswald oddał strzały, które zabiły JFK i zraniły Connally’ego, oraz że „nie ma dowodów” na to, że Oswald lub Jack Ruby brali udział w krajowym spisku lub że za zabójstwem stał obcy rząd. W raporcie nie ustalono, dlaczego Oswald zastrzelił JFK; jak donosił TIME w 1964 r., „wyjaśnienie motywu zabicia prezydenta Kennedy’ego zostało pogrzebane wraz z nim”. „Nie sądzę, że w pełni zrozumieliśmy, jak wiele osób po prostu nie mogło porzucić myśli o istnieniu spisku”, mówi Burt Griffin, zastępca radcy prawnego w Komisji Warrena i autor książki JFK, Oswald and Ruby: Politics, Prejudice and Truth.

Zabójstwo prezydenta podsyciło atmosferę braku zaufania w latach 60. XX w., która nasiliła się wraz z zabójstwami w 1968 r. Martina Luthera Kinga Jr. i brata JFK Roberta F. Kennedy’ego, mówi Larry Sabato, autor książki The Kennedy Half Century: The Presidency, Assassination and Lasting Legacy of John F. Kennedy. Trwająca wojna w Wietnamie i skandal Watergate na początku lat 70. przyczyniły się do powstania kultury spisków. „Jako społeczeństwo uzależniliśmy się od teorii spiskowych w związku z zabójstwem Kennedy’ego”, mówi Sabato. Od czasu uchwalenia ustawy o zbieraniu akt zabójstw prezydenta Johna F. Kennedy'ego z 1992 r. rząd odtajnia dokumenty związane z zabójstwem JFK. Jednak według ekspertów zajmujących się zabójstwem JFK, z którymi rozmawiał TIME, w ciągu 60 lat od śmierci prezydenta w tych składowiskach dokumentów nie znaleziono żadnych większych rewelacji. „Nie ujawniono ani nie naświetlono żadnych nowych informacji, które naprawdę zmieniłyby sposób naszego rozumienia tego, co się wydarzyło”, mówi Nicola Longford, dyrektor generalna Muzeum Szóstego Piętra w Dealey Plaza, muzeum poświęconego wyłącznie zabójstwu JFK, mieszczącemu się w budynku, w którym Oswald zastrzelił JFK.

Niektórzy naoczni świadkowie zabójstwa JFK wciąż żyją. Serial dokumentalny National Geographic, który ukaże się 5 listopada, opiera się na materiałach archiwalnych z muzeum na szóstym piętrze i naocznych świadkach, od reporterki Associated Press Peggy Simpson po Clinta Hilla, agenta Secret Service, który próbował chronić rodzinę Kennedych przed kulami. „60. rocznica to ostatnia rocznica trwająca cały rok, podczas której będziemy mieć naocznych świadków zamachu, którzy przekażą jakiekolwiek wieści”, mówi Gerald Posner, autor książki Case Closed: Lee Harvey Oswald and the Assassination of JFK.

Najbardziej znana relacja naocznego świadka, która wypłynęła w tym roku, pochodzi od 88-letniego Paula Landisa, który pracował w tajnych służbach Jackie Kennedy’ego i opowiedział o swojej roli tamtego pamiętnego dnia w nowym pamiętniku, który ukazał się w październiku. Jak wynika z artykułu w New York Times z 9 września, Landis jechał kabrioletem za prezydencką limuzyną i twierdzi, że znalazł nienaruszoną kulę w szwach poduszki limuzyny, wsunął ją do kieszeni płaszcza i zostawił na noszach Kennedy'ego. Kula wylądowała następnie na pustych noszach Connally’ego, gdy pracownik szpitala je przenosił. Komisja Warrena nie zlokalizowała kuli na noszach JFK. Jednak fakt, że Landis nie zabierał głosu przez 60 lat, wzbudził pewne pytania dotyczące jego relacji i dokładności jego pamięci, a także faktu, że Komisja Warrena nie przeprowadziła z nim wywiadu. Nawet w artykule w „Los Angeles Times” z 2023 r. stwierdzono, że „Kilka elementów jego zeznań jest sprzecznych z oficjalnymi oświadczeniami, które złożył władzom bezpośrednio po strzelaninie, a niektórych konsekwencji jego wersji nie da się łatwo pogodzić z istniejącymi zapisami”.

Jednym z głównych powodów, dla których teorie spiskowe dotyczące zabójstwa JFK nadal są aktualne, jest fakt, że nie wszystkie pliki dotyczące tego pamiętnego dnia zostały udostępnione przez rząd USA. Wszystkie miały ukazać się do 2017 roku, jednak za rządów Trumpa i Bidena termin premiery był wielokrotnie przesuwany. Sabato, który wraz ze swoimi studentami z Uniwersytetu Wirginii szczegółowo przegląda odtajnione akta zabójstwa JFK, twierdzi, że tysiące stron jest tajnych i nie jest jasne, dlaczego. „Nie wiemy, czego dotyczą, więc to jeszcze bardziej podsyca spiski”, jak to ujął Sabato. „Co oni ukrywają?”, Posner zgadza się z tym, ale biorąc pod uwagę, że Oswald nigdy nie stanął przed sądem, argumentuje: „Nigdy nie będziesz miał poczucia, że sprawa jest naprawdę rozstrzygnięta”.