Elegancki walc był niegdyś zakazanym tańcem Wiednia

Dźwięki Walca kwiatów Piotra Czajkowskiego stały się świątecznym standardem, ale ten faworyt rodzin rozpoczął istnenie jako taniec buntu, uwielbiany przez nastolatków i wzgardzony przez rodziców. Kiedy taniec ten po raz pierwszy zatańczył w salach balowych Wiednia, wywołał oburzenie i rozpoczął decydującą zmianę w europejskich obyczajach społecznych.

Początki tańca są prawdopodobnie skromne. Jego nazwa pochodzi od walzen, po niemiecku „obracać się”. Taniec mógł powstać na gruncie muzyki ludowej zachodniego Tyrolu, choć niektórzy autorzy wiążą jego choreografię z voltą, XVI-wiecznym tańcem dla par. Niezależnie od jego pochodzenia, pod koniec XVII wieku walc rozpowszechnił się w całej Europie. Taneczne szaleństwo ogarnęło zwłaszcza młodych ludzi z zamożnych klas średnich, co doskonale obrazowało nowe, pewne siebie mieszczaństwo, które odrzucało arystokratyczne zwyczaje starszych.

Nieprzyzwoita bliskość

Walc był daleki od precyzyjnej choreografii tańca takiego jak menuet, który zazwyczaj wymuszał na tancerzach zachowanie odstępu na szerokość ramion. Walc pozwalał partnerom być blisko siebie i obejmować się podczas wirowania po parkiecie. Scena z powieści Cierpienia młodego Wertera z 1774 roku autorstwa J. W. von Goethego opisuje bal, który rozpoczyna się dusznymi menuetami, aż do momentu, gdy zabrzmi nowa melodia: „Kiedy rozpoczął się walc, a tancerze wirowali wokół siebie w zawrotnym labiryncie (...). Nigdy nie tańczyło mi się lżej. Czułem się więcej niż śmiertelnikiem, trzymając w ramionach tę najśliczniejszą z istot, lecąc z nią szybko jak wiatr, aż straciłem z oczu wszystko inne.”

Konserwatywni krytycy byli oburzeni. Uznali, że jest to zbyt dotykowe. Do tego czasu tancerze mogli co najwyżej trzymać się za ręce podczas wykonywania skomplikowanej choreografii. W 1818 roku Madame de Genlis, guwernantka na krótko przywróconej francuskiej rodziny królewskiej, stwierdziła, że walc zdeprawuje każdą uczciwą młodą kobietę, która go wykona: „Młoda kobieta, lekko ubrana, rzuca się w ramiona młodego mężczyzny”, pisała. „On przyciska ją do piersi i zdobywa ją z takim impetem, że wkrótce czuje, jak jej serce bije gwałtownie, jak jej głowa świdruje! To właśnie nazywają walcem!”. W 1833 roku brytyjski podręcznik dobrych manier zalecał, by tańczyły go wyłącznie mężatki, gdyż był zbyt niemoralny dla panien.

Walc podbija parkiety

Lecz oburzenie nie przeszkodziło w rozpowszechnieniu się walca. Jego popularność doprowadziła do powstania nowego rodzaju lokalu: publicznej sali tanecznej. W 1760 roku Teresa Cornelys, wenecka śpiewaczka operowa, otworzyła jedną z pierwszych w Europie - Carlisle House w Londynie. Prowadzona jako ekskluzywny klub, jej goście mogli spożywać posiłki, grać w karty, słuchać muzyki i, oczywiście, tańczyć.

Wkrótce inne europejskie stolice poszły w jej ślady. Wiedeńska Sala Apollo, będąca epicentrum walca, na początku XIX wieku liczyła sobie pięć sal balowych. Młodzi ludzie entuzjastycznie przyjęli nową modę, napędzając szaleństwo, które trwało przez dziesięciolecia. Szacuje się, że na przykład wiosną 1832 roku połowa mieszkańców miasta uczestniczyła w tysiącach organizowanych w Wiedniu balów.

Rosnąca popularność tańca zainspirowała wielu austriackich kompozytorów, takich jak Johann Strauss (ojciec) (1804-1849), Joseph Lanner (1801-1843) czy Johann Strauss (syn) (1825-1899). Wśród utworów skomponowanych przez tego ostatniego znalazł się najbardziej ikoniczny z walców wiedeńskich: Nad pięknym, modrym Dunajem, którego łagodne strofy, pierwotnie napisane na chór męski, powstały w 1867 roku.

Kompozytorzy ci przekształcili prosty wiejski taniec w pełne werwy utwory, inspirując tym samym innych kompozytorów, takich jak Fryderyk Chopin. W Rosji Piotr Czajkowski wykorzystał ten taniec w niektórych swoich baletach, takich jak Jezioro łabędzie, Śpiąca królewna jak i Dziadek do orzechów, obecnie najbardziej znany.

Popularność walca przeniosła się także do Stanów Zjednoczonych, zwłaszcza po wojnie secesyjnej. Powstały amerykańskie wersje tego tańca, takie jak walc bostoński czy Boston Dip. Szaleństwo wygasło na początku XX wieku z powodu germańskich korzeni tańca. Zarówno w Europie, jak i w Ameryce, zarumienieni tancerze wkroczyli w XX wiek wirując w radosnym metrum 3/4.