Hipnoza i czarna magia w Baguio w 1978

W nagłówkach na całym świecie nie pojawiały się wówczas szachy, lecz atrakcje poboczne, takie jak sprzeczka o jogurt i histeria w związku z domniemanym efektem hipnozy czy zaklinania umysłów na wynik turnieju.

Przed ceremonią otwarcia, zaplanowaną na 17 lipca 1978 roku, ustalono, że filipiński hymn państwowy rozbrzmi pierwszy jako hymn kraju-gospodarza, a sowiecki hymn jako drugi – dla ówczesnego mistrza narodowości rosyjskiej Karpova. Ale co z niewystępującym pod flagą żadnego państwa pretendentem do tytułu Korchnoiem, rosyjskim dezerterem? Jako rezydentowi Szwajcarii nie przysługiwało mu prawo do szwajcarskiego hymnu.

Korchnoi zaproponował, by zamiast tego odtworzyć końcową część dziewiątej symfonii Beethovena. „Oda do radości" – bo pod takim tytułem bardziej znany jest
ten fragment – jest czymś, co dziś kojarzy mi się ze zburzeniem muru berlińskiego w 1989 roku. A wtedy zagrałoby to Sowietom na nerwach, ponieważ Beethoven pisał muzykę, inspirując się tekstem Schillera nazwanym „Freiheit" (Wolność). Co więcej, Korchnoi planował znieważyć sowiecki hymn, siedząc podczas jego odsłuchiwania.

W dniu otwarcia orkiestra pojawiła się, przygotowawszy nie tę muzykę – zamiast sowieckiego hymnu zagrano Międzynarodówkę (3). To przypomina mi o wizycie VIPa z Niemiec Zachodnich w 2006 roku, który złożył wieniec na pomniku Rizala (4) i został uhonorowany przez orkiestrę wojskową hymnem Niemiec Wschodnich.

Do zaistnienia problemów podczas partii rozgrywanych w Baguio przyczyniła się ekipa Korchnoia, co sprawiło, że mecz został zapamiętany przez absurdalne zdarzenia. Gdy Korchnoi odmówił siedzenia na krześle zapewnionym przez organizatorów, decydując się na krzesło konkretnego projektu, delegacja Karpova zaczęła podejrzewać, że ów mebel posiada wbudowane ukryte gadżety, więc krzesło rozebrano w Szpitalu Głównym w Baguio i włożono pod rentgen. Wykryto tylko materiały takie jak pianka czy metal.

Kiedy dnia 20 lipca 1978 roku, podczas drugiej partii, Karpovowi serwowano jogurt borówkowy, obóz Korchnoia nabrał podejrzeń, że całe przedsięwzięcie niesie za sobą zakodowaną wiadomość i na piśmie zaprotestował do organizatorów, deklarując, iż:

Otrzymywanie Jogurtu [sic] lub innego pożywienia jest poważnym naruszeniem regulaminu FIDE (5). Jasnym jest, że sprytnie zaaranżowane dystrybuowanie jadalnych substancji jednemu z graczy podczas gry, wywodzące się z ekipy jednej bądź drugiej, przekazywać może pewien rodzaj ukrytej wiadomości. A zatem jogurt po ruchu 20. znaczyć może „instruujemy cię byś zaproponował remis", a pokrojone w plastry mango
– „masz odmówić propozycji remisu". Potrawa z marynowanych jaj przepiórczych mogłaby znaczyć „natychmiast zagraj skoczek g4", i tak dalej. Możliwości są bezgraniczne.

By rozwiązać ten problem, dopuszczony i serwowany Karpovowi został tylko jogurt barwy fioletowej, podawany w konkretnym czasie przez wyznaczonego kelnera. Inne kolory i smaki jogurtu czy innego pożywienia lub picia były niedozwolone. Jednakże, jogurt nie był kwestią, która stanowiła przytłaczającą część pojawiających się newsów. Korchnoi protestował przeciwko obecności doktora Vladmira Zukhara, parapsychologa z delegacji sowieckiej, który siedział w pierwszym rzędzie wśród publiczności i intencjonalnie gapił się na pretendenta do tytułu przez długie godziny podczas gry. Korchnoi twierdził, że Zukhar był czymś więcej niż tylko elementem rozpraszającym – próbował on go hipnotyzować lub zakłócać jego fale mózgowe. Organizatorzy relegowali Zukhara do siódmego rzędu, lecz i to nie było akceptowalne dla Korchnoia, który mówił, że został poinformowany przez uczonego z Cambridge, iż może zostać zahipnotyzowany nawet z większej odległości. 

By przeciwdziałać domniemanym zdolnościom Zukhara do zaklinania umysłu, które to miało zachodzić już od kilku dni, Korchnoi sprowadził najpierw dra Vladimira Berginę, izraelskiego psychologa, a później Stevena Michaela Dwyera i Victorię Shepperd z Ananda Marga (6), który uczyli go medytacji transcendentalnej. Para ta dała się zauważyć w miejscu rozgrywanego turnieju, ubrawszy się w pomarańczowe szaty i turbany Ananda Marga, usiedli na podłodze, przyjęli pozycję kwiatu lotosu i medytowali, by wesprzeć Korchnoia w batalii przeciw Zukharowi. Zostali oni później wyeksmitowani z Hali Konferencyjnej w Baguio, gdy odkryto, że wypuszczono ich za kaucją z więzienia, gdzie przebywali za próbę usiłowania zabójstwo hinduskiego dyplomaty w Makati w lipcu 1978. By wypełnić puste miejsca w hali, ekipa Korchnoia przyprowadziła innego typu wsparcie, jak np. studentów parapsychologii z Ateneo (7) pod wodzą Jezuity, o. Jaime Bulatao.

Postscriptum do całego owego wydarzenia: we wrześniu 1978, policja z Baguio aresztowała troje ludzi, którzy grozili Korchnoiowi, że użyją przeciw niemu czarnej magii i sprawią że przegra, chyba że zapłaci im 15 tysięcy dolarów. Kolejna dawka ubawu na Filipinach, gdzie prawda dziwniejszą jest od fikcji.

Przypisy tłumacza:

1) Ferdinand Marcos – filipiński polityk, prezydent Filipin w latach 1965-1986

2) autor artykułu, Ambeth R. Ocampo, jest filipińskim profesorem, między innymi stąd nawiązania do historii Filipin

3) Międzynarodówka (ang. The Internationale, ros. Интернационал) – hymn ruchów m.in. socjalistycznych czy anarchistycznych, rewolucyjna pieśń będąca swego rodzaju hymnem międzynarodowym

4) José Rizal, filipiński nacjonalista, bohater narodowy, którego słynny pomnik znajduje się w stolicy Filipin, Manili

5) FIDE – międzynarodowa federacja szachowa

6) Ananda Marga to sekta medytacyjna. Korchnoi pisał po turnieju, o tym że Dwyer i Shepperd pomogli mu, nie żądając za to żadnej zapłaty, a także o tym, jak w wyniku ich działań Zukhar musiał uznać ich wyższość; w pewnym momencie zakrył twarz chustą i opuścił salę gry, a za nim podążyła cała sowiecka delegacja.

7) Ateneo to część uniwersytetu w Manili