Matilda Joslyn Gage: Sufrażystka, która sprzeciwiła się rządowi amerykańskiemu

Zdjęcie: Laura Byrne Paquet

Na zachodzie Fayetteville w stanie Nowy Jork, East Genesee Street przecina prostą, szeroką drogę obok XIX-wiecznych ceglanych rezydencji i przyciętych zieleni klubu country. W centrum miasta droga zwęża się, mijając kawiarnie i banki oraz przecinając bulgoczący potok.

Dzisiaj te ciche przedmieścia Syracuse w niewielkim stopniu zdradza radykalizm, który wstrząsnął środkowym stanem Nowego Jorku w XIX wieku przed rozprzestrzenieniem się na resztę Stanów Zjednoczonych. Abolicjoniści, zwolennicy wstrzemięźliwości, reformaci więziennictwa, progresywni nauczyciele i – przede wszystkim- obrońcy praw kobiet razem założyli lub pielęgnowali ważne ruchy narodowe w tym rejonie.

Tak naprawdę to trzy kobiety ze środkowego Nowego Jorku stanęły na czele National Woman Suffrage Association, NWSA (Narodowego Stowarzyszenia Obrony Praw Kobiet) założonego w 1869 roku i mającego na celu zapewnienie kobietom prawa do głosowania. Dwie z trzech kobiet są teraz powszechnie znane w Stanach Zjednoczonych: Elizabeth Cady Stanton, która pomogła zorganizować pierwszą amerykańską konferencję na rzecz praw kobiet w 1848 roku oraz Susan B Anthony aktywistka, która przyciągnęła uwagę całego kraju, gdy została aresztowana za udział w wyborach w 1872 roku. Jednak trzecia z nich, Matilda Joslyn Gage, pochodząca z Fayetteville, jest prawie całkowicie zapomniana, prawdopodobnie z powodu swojej radykalności.

W przeciwieństwie do swoich znanych koleżanek Gage nie skupiała się tylko na prawach wyborczych kobiet. Chciała rozszerzyć prawa człowieka na wszystkich amerykanów, w tym czarnoskórych i rdzennych mieszkańców. W odróżnieniu od większości koleżanek sufrażystek nie wahała się zaatakować fundamentów amerykańskiego społeczeństwa, aby wspierać swoją ideę. W swojej wstrząsającej książce „Woman, Church and State" (Kobieta, Kościół, Państwo) z 1893 roku stanowczo argumentowała, że zorganizowane chrześcijaństwo od wieków uciskało kobiety. W rezultacie wiele sufrażystek skazało ją na ostracyzm.

Jednak to właśnie Gage śmiała się ostatnia. Przy ponownym wydaniu w 1972 roku jej książka zainspirowała całkowicie nowe pokolenie aktywistów. W 1980 roku filozofka Mary Daly uznała Gage za „główną radykalną teoretyczkę i historyczkę feminizmu, której praca pisemna jest niezbędna do zrozumienia dzisiejszego ruchu kobiecego".

Daly nie była jedyną XX- wieczną feministką zainspirowaną przez Gage. Sally Roesch Wagner, założycielka oraz była dyrektorka Fundacji Matilda Joslyn Gage, mówi, że „(Dziennikarka i aktywistka) Gloria Steinem twierdzi, że Matilda była kobietą przerzedzającą inne kobiety, które wyprzedzały swoje czasy”. 

W muzeum fundacji, znajdującym się w byłym domu Gage w Fayetteville, Wagner wytłumaczyła swoje wieloletnią fascynację Gage. 

Wszystko zaczęło się w 1973 roku, kiedy Wagner zdecydowała się odwiedzić Matilda Jewell Gage, która była przyjaciółką rodziny oraz wnuczką sufrażystki. Jako absolwentka studiów Wagner nie była zbytnio zainteresowana XIX wiecznych obrońców praw kobiet, które lekceważąco nazywała kruchymi „filiżaneczkami”. Wszystko, czego chciała uzyskać podczas wizyty, to kilka rodzinnych anegdot o Matildzie senior, aby ożywić kurs studiów kobiecych, który prowadziła.

Jednak sterta pożółkłych listów, wycinków i rękopisów na stole w jadalni zaintrygowała Wagner. Zauważyła list napisany przez sufrażystkę, twierdzący, że Anthony zniszczył ruch sufrażystek, wprowadzając do niego konserwatywne kobiety. W liście Stanton została nazwana „zdrajczynią” za dołączenie do nowej organizacji Anthony na rzecz prawa kobiet. Te ataki wymierzone w dwie najbardziej szanowane sufrażystki w Ameryce zwróciły uwagę Wagner. 

„To było to. Byłam zafascynowana." - wspomina Wagner.

Po ukończeniu studiów magisterskich z psychologii Wagner zapisała się na studia doktoranckie, które doprowadziły do uzyskania jednego z pierwszych doktoratów w USA w dziedzinie studiów o kobietach. Temat jej pracy doktorskiej? Matilda Joslyn Gage. Badania Wagner ostatecznie doprowadziły ją do Fayetteville, gdzie razem z zespołem wolontariuszy zebrali milion dolarów na zakup białego domu Gage na East Genesee Street, który później odnowili i założyli fundację.

Od początku Wagner wiedziała, że chce otworzyć muzeum, które uhonoruje niekonwencjonalne taktyki oraz postępowe idee Gage – a tych taktyk i idei było mnóstwo. Przykładem może być pamflet Gage z 1870 roku, Kobieta jako Wynalazca, który dowodził, że kobiety wynalazły teleskop głębinowy i wiele innych innowacji, ale rzadko otrzymywały za nie publiczne uznanie. (W 1993 historyk nauki Margaret Rossiter użyła terminu efekt Matildy, aby opisać tendencję do pomniejszania, ignorowania lub błędnego przypisywania pracy kobiet-naukowców).

Pomagając w kierowaniu NWSA w 1876 roku, Gage i Stanton były współautorkami Deklaracji praw kobiet i aktu oskarżenia przeciwko rządowi Stanów Zjednoczonych. Twierdziły w nim, że rząd naruszał Konstytucję Stanów Zjednoczonych na wiele sposobów, jakich jak odmawianie kobietom prawa do ławy przysięgłych złożonej z ich rówieśniczek ( tylko mężczyźni mogli służyć jako ławnicy) oraz nakładanie na kobiety podatków bez reprezentacji.

Wraz z małą grupą kobiet Gage, Anthony szturmowały podium podczas obchodów stulecia Ameryki, aby przedstawić deklarację ówczesnemu wiceprezydentowi William A Wheeler. Wyczyn ten przyciągnął uwagę do inicjatywy, a deklaracja napędziła argumenty, które ostatecznie doprowadziły do uzyskania prawa wyborczego przez kobiety w 1920 roku.

Podczas innego wydarzenia Gage wymachiwała megafonem na barce bydlęcej w nowojorskim porcie, żeby zaprotestować przeciwko poświęceniu statuy wolności. Kobiety nie mogły głosować w wyborach narodowych, więc Gage oraz protestujący z nią ludzie postrzegali kobiecy symbol wolności jako „ogromne kłamstwo, parodię i kpinę”.

Większość pracy, którą Gage wykonywała w ramach NWSA odbywała się poza kulisami: organizowanie konferencji, pisanie artykułów, edytowanie gazet sufrażystek i rozpowszechnianie petycji. Autorka książki , „Born Criminal: Matilda Joslyn Gage, Radical Suffragist, Angelica” (Urodzona przestępczyni: Matilda Joslyn Gage, radykalna sufrażystka, Angelica) Shirley Carpenter mówi, że „Stanton i Susan B. Anthony przypominały bardziej gwiazdy filmowe, które wyszły dawać wykład. Matilda natomiast zostawała w domu i wykonywała prawdziwą pracę”. Carpenter zauważyła, że Gage pomagała także założyć wiele lokalnych grup NWSA, tworzący solidną krajową strukturę dla organizacji. 

Choć Gage jest najbardziej znana ze swojej roli w ruchu na rzecz praw wyborczych kobiet, jej działalność była bardziej szeroka. W czasach kiedy wielu białych osadników obawiało się rdzennych ludzi Gage podziwiała Haudenosaunee, którzy mieszkali w stanie Nowy Jork. W ich matriarchalnej społeczności, gdy pary się rozstawały to kobiety zyskiwały prawo do opieki nad dziećmi oraz mogły zatrzymać cały majątek, który wniosły do małżeństwa - prawa, których nierdzenne kobiety w Ameryce nie miały. „Nigdy sprawiedliwość nie była bardziej doskonała; nigdy cywilizacja nie była wyższa”- napisała Gage o narodzie. W latach 90-tych XIX wieku Klan Wilka Mohawków (należący do narodu Haudenosaunee) honorowo ją adoptował oraz nadał jej imię Ka-ron-ien-ha-wi (Ta, Która Trzyma Niebo).

W jednym z bardziej zaskakujących zasług dla przyszłych pokoleń Gage zachęciła swojego zięcia, L Frank Baum, do rejestrowania historii, które opowiadał swoim dzieciom. To właśnie on napisał „Czarnoksiężnika z Krainy Oz”. Wielu entuzjastów Oz uważa, że feministyczne poglądy Gage miały duży wpływ na ten klasyk z dzieciństwa, podkreślając, że zarówno Dorotka, jak i księżniczka Ozma ( władczyni krainy Oz w późniejszych książkach z 14-tomowej serii Bauma) są silnymi postaciami kobiecymi. Kierownik All Things Oz Museum w Chittenango w stanie Nowy Jork Allison Lehr stwierdza, że „zdecydowanie istnieje ogromny związek między Oz a Matildą”.

Gage umarła w 1898 roku w wieku 71 lat; nie dożyła publikacji Oz.

Dziś zwiedzający mogą dowiedzieć się o niej w kilku nowojorskich miejscach, w tym w National Women's Hall of Fame (Narodowa Galeria Sław Kobiet) and Women's Rights National Historical Park (Narodowy Park Historyczny Praw Kobiet), oba w Seneca Falls w stanie Nowy Jork. Jednak to Muzeum Gage zgłębia jej idee w najdrobniejszych szczegółach.

Poszczególne pomieszczenia w muzeum upamiętniają życie Gage, oddając hołd jej szerokiemu dziedzictwu. Pokój praw kobiet zawiera oś czasu amerykańskiej historii feminizmu. Salon Rodziny Oz jest udekorowany zdjęciami rodziny Gage i pamiątkami związanymi z Oz. Pokój Haudenosaunee wyświetla dzieła sztuki łączące koraliki Tuscarora i nierdzenne pikowania.

Kiedy Kongres uchwalił ustawę o zbiegłych niewolnikach w 1850 roku, która nakazywała zwrócenie byłych zniewolonych ludzi do ich poprzednich „właścicieli” nawet jeśli mieszkali oni w wolnym stanie, Gage podpisała petycję przeciwko tej ustawie. Istnieją także niepotwierdzone dowody, że jej dom w Fayetteville był przestankiem na Kolei Podziemnej. Dzisiaj imiona wielu ludzi szukających wolności, którzy przeszli przez Syracuse są namalowane na suficie muzeum.

Fundacja Gage również prowadzi różne programy mające na celu wspieranie dyskusji i krytycznego myślenia. Inicjatywa Gage Ambassadors ( Ambasadorzy Gage) oferuje wycieczki terenowe do rdzennych społeczności oraz innych miejsc, aby pomóc licealistkom spojrzeć na świat z innej perspektywy. „Dialogi” łączą dorosłych, którzy mają zróżnicowane poglądy na takie tematy jak aborcja czy prawa reprodukcyjne osób LGBTQ+ w celu ich omówienia i, w idealnym przypadku, dojścia do porozumienia.

Nawet projekt muzeum ma zachęcać do swobodnej ekspresji. Napisz przy wejściu głosi „Skonfrontuj swoje dogmaty przy wejściu. Bądź otwarty na nowe pomysły. Myśl samodzielnie”. Wewnątrz domu ściany są pokrytą farba tablicową, dzięki czemu odwiedzający mogą zapisywać swoje refleksje markerem.

Pod koniec dnia spędzonego w muzeum, wspomniałam, że chce odwiedzić grób Gage. Wagner nalegała, że zawiezie mnie na pobliski cmentarz, gdzie wysiadłyśmy z samochodu, by ujrzeć surowo ociosany kamień. Podczas wiosennego deszczu Wagner wyznała, że często tam przyjeżdżała na początku działania fundacji, kiedy to napis na nagrobku Gage służył jako inspiracja.

Nawiązując do frazy „Matka, Dom i Niebo”, tytułu XIX- wiecznej kolekcji pobożnych wierzy i opowiadań, epitafium Gage brzmi: „Jest słowo słodsze niż matka, dom czy niebo. Tym słowem jest wolność".