Nefertiti, „Mona Lisa Berlina”, pozostaje kością niezgody między Niemcami a Egiptem

 Zdjęcie: Tobias Schwarz/Bridgeman Images

Egipski archeolog, Zahi Hawass, nie składa broni w walce z Niemcami o repatriację słynnego popiersia królowej Nefertiti do Kairu. Były minister ds. starożytności od lat twierdzi, że skarb historii Egiptu został skradziony przez Niemcy w 1912 roku. Zdecydowany na podjęcie konkretnych działań, 8 września wystosował petycję o zwrot tego dziedzictwa ziemi faraonów. Do tej pory zebrano już ponad 4000 podpisów.

„Czas, by wróciło do Egiptu” – napisał Zahi Hawass w sobotę 7 września w oświadczeniu. Popiersie Nefertiti, wykonane z wapienia i polichromowanego gipsu, zostało odkryte w 1912 roku przez niemiecką misję archeologiczną w Tell el-Amarna, około 300 kilometrów na południe od Kairu.

Nefertiti, żona faraona Echnatona

Amarna, miasto, w którym znaleziono posąg, będący przedmiotem pożądania Egiptu, była stolicą zbudowaną przez faraona Echnatona z XVIII dynastii, który rządził do około 1335 r. p.n.e. Echnaton, zwany „heretyckim królem”, czcił boga Atona, odrzucając innych bogów Egiptu. „Ze względu na swoją wartość historyczną popiersie Nefertiti nie ma sobie równych” – podkreśla egipski archeolog.

W wyniku misji archeologicznej obiekt został przewieziony w następnym roku do Berlina i niedługo potem ukryty podczas II wojny światowej. Po wojnie popiersie zostało przeniesione do Muzeum Egipskiego w Berlinie Zachodnim, a ostatecznie w 2009 roku przekazane do Nowego Muzeum (Neues Museum) i umieszczone w dedykowanej mu sali. Od tego czasu królowa jest uważana za ikonę, podobnie jak Mona Lisa namalowana przez Leonarda da Vinci. Delikatność jej szyi i brwi, wysokość kości policzkowych, drobne zmarszczki wokół oczu oraz nieznaczny uśmiech czynią ją symbolem piękna. Tak doskonała, że niektórzy uważali ją za wulgarną kopię. Kontrowersje podsyciła publikacja eseju na ten temat autorstwa genewskiego historyka Henri Stierlina.

Dla Zahi Hawassa Nefertiti i jej legenda należą do rejonów Nilu. W petycji wystosowanej w sobotę twierdzi on, że popiersie zostało nielegalnie wywiezione 
z Egiptu po jego odkryciu. Zaznacza, że ​​jego inicjatywa skupia się wyłącznie na repatriacji „trzech kluczowych dzieł”, w tym popiersia Nefertiti, Kamienia z Rosetty i zodiaku Dendery. Kierownictwo Neues Museum w Berlinie nie udzieliło komentarza.

Nie jest to pierwsza próba podjęta przez byłego egipskiego ministra. Od wielu lat rzeźba, która stała się kulturowym symbolem Berlina, regularnie wywołuje kontrowersje między niemieckimi i egipskimi mecenasami kultury. W 2009 roku Zahi Hawass zagroził zerwaniem wszelkiej współpracy z niemieckim muzeum. W 2018 r. powtórzył swoje żądania podczas konferencji zorganizowanej w São Paulo pod patronatem ambasady Egiptu w Brazylii.

Tajemnica grobowca królowej

Jeden faraon może ukrywać drugiego. W 2015 roku Nicholas Reeves, angielski egiptolog pracujący na Uniwersytecie w Arizonie, wysunął hipotezę, że grobowiec Tutanchamona skrywał ten Nefertiti, którego do dziś nie odnaleziono. Hipoteza została wysunięta na podstawie niezwykle szczegółowych skanów komory grobowej jedenastego faraona XVIII dynastii.

Kilka miesięcy później egipski minister ds. starożytności, Khaled Al-Anani, zdystansował się, zapewniając, że „w tej chwili nie ma pewności”. Do dziś tajemnica zaginionego grobowca królowej pozostaje nierozwiązana.