Niewielkie populacje ludzi z epoki kamienia doprowadziły do wyginięcia karłowatych hipopotamów i słoni na Cyprze

Lecz czasy są trudne — nie ma już tyle zwierzyny i ryb, co w czasach twojego dzieciństwa. Może nadszedł czas, aby poszukać jedzenia gdzie indziej. Teraz wyobraź sobie, że płyniesz dalej niż kiedykolwiek wcześniej w swojej małej łódce, być może w towarzystwie kilku innych osób, gdy nagle zauważasz coś na horyzoncie. Czy to wyspa?


Zdjęcie: CJA Bradshaw

Wyspa małych słoni i hipopotamów

Witamy na Cyprze, gdy świat wyłania się z ostatniej epoki lodowcowej. Jesteś pierwszym człowiekiem, który spojrzał na tę ogromną, gęsto zalesioną wyspę rojącą się od jedzenia. Kiedy wyciągasz swoją łódź na brzeg, aby się rozejrzeć, nie możesz uwierzyć w to, co widzisz — malutkie hipopotamy wielkości dzika i słonie wielkości konia, które wyglądają jak młode. Jest ich tak wiele, a Ty jesteś głodny po długiej podróży. Małe bestie nie wydają się okazywać strachu. Z łatwością zabijasz kilka z nich i przechowujesz mięso najlepiej, jak potrafisz na długą podróż powrotną. Po powrocie do domu, podekscytowany informujesz wszystkich w wiosce o tym, co znalazłeś. Wkrótce organizujesz wielką wyprawę z powrotem na wyspę.

Oczywiście nigdy nie dowiemy się, czy taki scenariusz miał miejsce, ale jest to prawdopodobna historia o tym, jak i kiedy pierwsi ludzie zdołali dotrzeć na Cypr. Ilustruje również, w jaki sposób mogli oni szybko doprowadzić do wyginięcia małego hipopotama Phanourios minor, a także karłowatego słonia Palaeoloxodon cypriotes.

Karłowate „olbrzymy”

Cypr nie był jedyną śródziemnomorską wyspą z karłowatą fauną. W rzeczywistości Kreta, Malta, Sycylia, Sardynia i wiele innych wysp miały własne karłowate słonie i hipopotamy. Karłowacenie wyspowe - proces, w którym niegdyś duży, kontynentalny gatunek ewoluuje, by stać się mniejszym w odpowiedzi na mniejszą ilość zasobów i drapieżników — jest w rzeczywistości dość powszechne. Niestety, proces ten sprawia również, że gatunki te są bardziej bezbronne w obliczu nagłych zmian środowiskowych, w tym pojawienia się nowych drapieżników, takich jak ludzie. 

Cypryjski hipopotam karłowaty był najmniejszym hipopotamem karłowatym w regionie Morza Śródziemnego. Dane genetyczne sugerują, że wyodrębnił się on z hipopotama zwyczajnego (Hippopotamus amphibius) około 1,5 miliona lat temu.

Cypryjski słoń karłowaty był mniejszy niż 10% wielkości swojego kontynentalnego przodka, słonia leśnego (Palaeoloxodon antiquus), który zamieszkiwał Europę i zachodnią Azję w środkowym i późnym plejstocenie.

Kontrowersje związane z wyginięciem

Przez długi czas wielu archeologów i paleontologów nie wierzyło, że ludzie mają cokolwiek wspólnego z wyginięciem tych dwóch gatunków „megafauny” na Cyprze. Wątpiący zakładali, że ludzie pojawili na wyspie długo po ich wyginięciu, albo byli zbyt nieliczni, by mogli zabić wszystkich przedstawicieli tych gatunków.

Na początku tego roku wykazaliśmy, że ludzie przybyli na Cypr między 14 000 a 13 000 lat temu, na długo przed wyginięciem hipopotamów i słoni. Wykazaliśmy również, że populacja ludzka w tamtym rejonie prawdopodobnie wzrosła do kilku tysięcy w ciągu kilkuset lat od przybycia. Nie wiedzieliśmy jednak, czy populacja ta była wystarczająco duża, by doprowadzić do wyginięcia karłowatych hipopotamów i słoni. Nasze nowe badania opublikowane dzisiaj odpowiadają na to pytanie dzięki połączeniu kilku różnych typów modeli matematycznych. 


Zdjęcie: CJA Bradshaw

Czy niewielka populacja ludzka może spowodować wyginięcie gatunku?

Mimo że zwierzęta te dawno wymarły, jesteśmy w stanie wyciągnąć pewne wnioski na temat ich prawdopodobnej populacji, ponieważ możemy oszacować ich wagę na podstawie informacji paleontologicznych. Hipopotam karłowaty ważył około 130 kg, a słoń karłowaty ważył nieco ponad 500 kg. Wiemy również, jak przełożyć wagi na szacunki dotyczące wielkości populacji, długowieczności, przeżywalności i płodności. Możemy nawet wykorzystać dane zebrane od pokrewnych gatunków żyjących do dziś, takich jak hipopotamek karłowaty i słoń afrykański, aby oszacować, jak szybko rosłyby te populacje.

Dzięki tym informacjom stworzyliśmy komputerowe modele tego, co stałoby się z dwoma gatunkami mini-megafauny na Cyprze po przybyciu ludzkich myśliwych. Oszacowaliśmy, jak wydajni byliby ludzcy myśliwi, ile czasu zajęłoby im przetworzenie każdej tuszy i ile energii potrzebowaliby łowcy-zbieracze, aby przetrwać. Oszacowaliśmy również, jaką część ludzkiej diety stanowiły te gatunki i jak ta proporcja mogła się zmienić wraz ze spadkiem liczebności karłowatych hipopotamów i słoni.

Odkryliśmy, że nawet niewielka populacja ludzka, licząca od 3000 do 7000 osobników, mogła z łatwością doprowadzić do wyginięcia najpierw hipopotamów karłowatych, a następnie słoni karłowatych. Nasz model pokazał, że proces ten trwałby mniej niż 1000 lat. Założenie to odpowiada sekwencji wymierania wywnioskowanej z zapisu paleontologicznego.

Nasze wyniki dostarczają mocnych dowodów na to, że ludy paleolityczne na Cyprze były przynajmniej częściowo, jeśli nie całkowicie, odpowiedzialne za wymieranie megafauny w późnym plejstocenie i wczesnym holocenie.

Cypr był idealnym miejscem do testowania naszych modeli, ponieważ wyspa oferuje idealny zestaw warunków do zbadania, czy przybycie ludzi ostatecznie doprowadziło do wyginięcia jej megafauny. Wynika to z faktu, że Cypr był stosunkowo prostym przypadkiem – małą wyspą o powierzchni wówczas osiągającej około 11 000 kilometrów kwadratowych, z zaledwie dwoma gatunkami megafauny.

Nasze badania pogłębiają zatem naszą wiedzę na temat tego, w jaki sposób nawet małe populacje ludzkie mogą zakłócać ekosystemy i powodować zagłady gatunków, zwłaszcza w okresie dynamicznych zmian środowiskowych.


Zdjęcie: CJA Bradshaw