Odkrycie pliozaura: Ogromny morski potwór wyłania się z klifów Dorset

Zdjęcie: BBC/TONY JOLLIFFE

Skamieniałość o długości 2 metrów jest jednym z najbardziej kompletnych okazów tego typu, jakie kiedykolwiek odkryto i daje świeży obraz tego starożytnego drapieżnika. Czaszka zostanie zaprezentowana w specjalnym programie Davida Attenborough na BBC One w Nowy Rok.

,,O wow !"

Rozlegają się westchnienia, gdy płachta pokrywająca skamielinę zostaje odciągnięta i czaszka zostaje odsłonięta po raz pierwszy. Od razu widać, że ten pliozaur jest ogromny i pięknie zachowany. Nie ma nigdzie indziej okazu, który by mu dorównywał, uważa lokalny paleontolog Steve Etches.

,,To jedna z najlepszych skamieniałości, nad jakimi kiedykolwiek pracowałem. To, co czyni ją wyjątkową, to kompletność" - powiedział BBC News.

,,Dolna szczęka i górna część czaszki są ze sobą połączone, tak jak w życiu. Na całym świecie prawie nigdy nie znaleziono okazów o takim poziomie szczegółowości. A jeśli już, to brakuje wielu fragmentów, podczas gdy ten, choć jest nieco zniekształcony, ma wszystkie kości.”

Czaszka jest dłuższa niż większość ludzi, co daje wyobrażenie o tym, jak duże musiało być to stworzenie.

Nie sposób nie skupić się na jego 130 zębach, zwłaszcza tych z przodu. Długie i ostre jak brzytwa, mogły zabić jednym ugryzieniem. Ale przyjrzyj się bliżej -jeśli się odważysz - a tył każdego zęba jest oznaczony drobnymi grzbietami. Pomogłyby one bestii przebić ciało, a następnie szybko wyciągnąć kły przypominające sztylety, gotowe do szybkiego drugiego ataku.

Pliozaur był ostateczną maszyną do zabijania, a przy długości 10-12 m, z czterema potężnymi kończynami przypominającymi płetwy, aby poruszać się z dużą prędkością, był szczytowym drapieżnikiem w oceanie.

,,Zwierzę było tak masywne, że myślę, że byłoby w stanie skutecznie żerować na wszystkim, co niefortunnie znalazło się w jego przestrzeni" - mówi dr Andre Rowe z Uniwersytetu w Bristolu. ,,Nie mam wątpliwości, że było to coś w rodzaju podwodnego T. rexa".

Posiłki obejmowałyby inne gady, takie jak jego kuzyn z długą szyją, plezjozaur i ichtiozaur podobny do delfina - a dowody kopalne ujawniają, że mógł nawet ucztować na innych przechodzących pliozaurach.

Sposób, w jaki ta skamieniała czaszka została odzyskana, jest niezwykły. Zaczęło się od przypadkowego znaleziska podczas spaceru wzdłuż plaży w pobliżu zatoki Kimmeridge w południowej Anglii na słynnym Wybrzeżu Jurajskim.

Przyjaciel Steve'a Etchesa i entuzjasta skamieniałości Phil Jacobs natknął się na czubek pyska pliozaura leżący w żwirze. Był on zbyt ciężki, by go unieść, więc poszedł po Steve'a i razem zbudowali prowizoryczne nosze, by zabrać fragment skamieliny w bezpieczne miejsce.

Ale gdzie była reszta zwierzęcia? Badanie dronem wysokiej ściany klifu wskazało prawdopodobną lokalizację. Problem polegał na tym, że jedynym sposobem na wydobycie skamieniałości było zejście z góry.

Usuwanie skamieniałości ze skał to zawsze żmudna i delikatna praca. Ale zrobienie tego podczas zwisania na linach z rozpadającego się klifu, 15 metrów nad plażą, wymaga innego poziomu umiejętności.

Odwaga, poświęcenie i miesiące spędzone na czyszczeniu czaszki z pewnością były tego warte. Naukowcy z całego świata będą domagać się odwiedzenia skamieliny z Dorset, aby uzyskać świeży obraz w to, jak te niesamowite gady żyły i dominowały w swoim ekosystemie.

Cechy głowy

Paleobiolog prof. Emily Rayfield zbadała już duże okrągłe otwory z tyłu głowy. Mówią jej one o wielkości mięśni obsługujących szczęki pliozaura i siłach generowanych, gdy jego paszcza zamykała się i miażdżyła ofiarę.

W górnym końcu wychodzi to około 33 000 niutonów. Dla kontekstu, najpotężniejsze szczęki u żywych zwierząt występują u krokodyli słonowodnych i wynoszą 16 000 niutonów.

,,Jeśli możesz wygenerować naprawdę potężne ugryzienie, możesz obezwładnić ofiarę; jest mniej prawdopodobne, że ucieknie. Potężne ugryzienie oznacza również, że jesteś w stanie dość skutecznie przebijać się przez tkanki i kości" - wyjaśnił badacz z Bristolu.

,,Jeśli chodzi o strategie żywieniowe: krokodyle zaciskają szczękę wokół czegoś, a następnie skręcają się, aby być może wykręcić kończynę ofiary. Jest to charakterystyczne dla zwierząt, które mają rozszerzone głowy z tyłu i widzimy to u pliozaura".

Ten nowo odkryty okaz ma cechy, które sugerują, że miał szczególnie wyostrzone i bardzo przydatne zmysły.

Jego pysk jest usiany małymi wgłębieniami, które mogły być miejscem, w którym znajdowały się gruczoły pomagające mu wykrywać zmiany ciśnienia wody powodowane przez potencjalną zdobycz. A na głowie znajduje się otwór, w którym mogło znajdować się oko ciemieniowe lub trzecie. Jaszczurki, żaby i niektóre żyjące dziś ryby mają jedno z nich. Jest wrażliwe na światło i mogło pomóc w zlokalizowaniu innych zwierząt, zwłaszcza gdy pliozaur wynurzał się z głębokich, mętnych wód.

Steve Etches wystawi czaszkę w przyszłym roku w swoim muzeum w Kimmeridge - Etches Collection.

Ma kilka kręgów wystających z tyłu głowy, ale kończących się po zaledwie kilku kościach. Są one kuszącą wskazówką, że pozostałość skamieniałości może nadal znajdować się w klifie. Steve chce dokończyć to, co zaczął.

,,Stawiam na to, że reszta zwierzęcia tam jest", powiedział BBC News.

,,I naprawdę powinno się udać, ponieważ znajduje się w bardzo szybko erodującym środowisku. Ta część linii klifu cofa się o kilka stóp rocznie. I nie minie wiele czasu, zanim reszta pliozaura wypadnie i zaginie. To jedyna taka okazja w życiu".