Odkryto starożytny egipski grobowiec zawierający magiczne zaklęcia chroniące przed ukąszeniami węży

Petr Košárek/© Czeski Instytut Egiptologii FF UK

Archeolodzy odkryli bogato zdobiony grobowiec starożytnego egipskiego dygnitarza, w którym znajdują się magiczne zaklęcia mające chronić przed ukąszeniami węży. Grób, datowany prawdopodobnie na połowę I tysiąclecia p.n.e., odkryto podczas wykopalisk prowadzonych w kwietniu i maju na stanowisku archeologicznym Abusir, w Czeskim Instytucie Egiptologii (CIE) na Uniwersytecie Karola w Pradze, który kierował badaniami.

Abusir to starożytny kompleks piramid w północnym Egipcie zlokalizowany pomiędzy ważnymi stanowiskami archeologicznymi w Gizie oraz Sakkarze, gdzie znajduje się rozległa nekropolia. Nowo odkryty grobowiec położony jest w zachodniej części Abusir i służył jako cmentarz dla wysokich rangą urzędników i dowódców wojskowych z 26 i 27 dynastii starożytnego Egiptu.

„Cmentarz grobowców szybowych w zachodnim Abusir jest jednym z największych znanych z nekropolii w Abusir i Sakkara” – powiedział Newsweekowi Miroslav Bárta, archeolog z Czeskiego Instytutu, który kierował wykopaliskami.

Według archeologów z Czeskiego Instytutu Egiptologii grób należy do nieznanego wcześniej dygnitarza żyjącego w burzliwym okresie w historii starożytnego Egiptu, kiedy region ten został najechany przez wojska perskie. Dostojnikiem był królewski skryba noszący imię Djehutyemhat.

„Jest to bogato zdobiony grobowiec szybowy średniej wielkości, którego właściciel, niejaki Djehutyemhat, piastował urząd skryby królewskiego” – poinformował w notatce prasowej Ladislav Bareš, jeden z archeologów. „To nowe znalezisko wraz z naszymi wcześniejszymi odkryciami z tego miejsca wykopalisk (...) rzuci więcej światła na zmiany historyczne zachodzące w Egipcie w burzliwych czasach VI-V wieku p.n.e.”.

Górna część grobowca, znajdująca się nad ziemią, została zniszczona najprawdopodobniej już w starożytności. Jednak komora grobowa, znajdująca się na dnie głównego szybu, prawie 50 stóp pod ziemią, jest bogato zdobiona różnymi tekstami i dziełami sztuki. Przykładowo, północna ściana pokryta jest długą sekwencją zaklęć, które miały chronić przed ukąszeniami węży. „W tamtych czasach jadowite węże były codziennością” – przekazał Bárta Newsweekowi. Co ciekawe, wspomniane w zaklęciach węże uznawano za niebezpieczne, ale pełniły one również rolę potężnych opiekunów zmarłego i jego mumii.

Południową i zachodnią ścianę komory grobowej zdobią ofiary rytualne. Na suficie widnieją wizerunki podróży słońca po niebie, którym towarzyszą hymny na cześć wschodu i zachodu naszej gwiazdy. W komorze grobowej znajduje się duży, kamienny sarkofag, czyli trumna, pokryta hieroglificznymi napisami i przedstawieniami bogów.

Wśród inskrypcji znajdują się fragmenty Księgi Umarłych – zbioru starożytnych egipskich tekstów pogrzebowych składających się z zaklęć i magicznych formuł umieszczanych w grobowcach. Uważano, że teksty te chronią i pomagają zmarłemu w zaświatach. Na sarkofagu znajdują się także wizerunki bogiń Izydy i Neftydy wraz z tekstami, w których zapewniają one ochronę zmarłemu. Przedstawiona jest także Imentet, bogini Zachodu.

„Bogini Zachodu, przedstawiona we wnętrzu sarkofagu, reprezentuje opiekunkę i przewodniczkę, a także symboliczną matkę zmarłego” – powiedział w komunikacie prasowym Jiří Janák, ekspert zespołu ds. interpretacji starożytnych tekstów religijnych i magicznych. Zdaniem archeologów magiczne teksty znajdujące się w grobowcu miały zapewnić zmarłemu płynne wejście w zaświaty.

Według doniesień Bárty, na wschód od sarkofagu badacze znaleźli także kilka rozrzuconych kości szkieletu Djehutyemhata, chociaż mumii królewskiego skryby nie było już w trumnie. Analiza antropologiczna szczątków szkieletu przeprowadzona przez czołowych ekspertów starożytnego Egiptu wykazała, że dostojnik zmarł stosunkowo wcześnie – w wieku około 25 lat. Analiza wykazała również, że miał oznaki zawodowych problemów zdrowotnych, w tym zużycie kręgosłupa spowodowane pracą siedzącą, oraz cierpiał na ciężką osteoporozę. To ostatnie odkrycie może wiązać go z rodziną innych osób pochowanych na cmentarzu, których szczątki również wykazują oznaki choroby.

Niestety grobowiec Djehutyemhata zawierał stosunkowo niewiele artefaktów, ponieważ został okradziony – podobnie jak inne grobowce w tym miejscu pochówku – prawdopodobnie już w V wieku naszej ery. Jednakże w trakcie wykopalisk zespół znalazł w jednym z szybów kolekcję ceramiki, w tym misy i słoje.