Pomnik upamiętniający ukraińskich żołnierzy w jednostkach nazistowskich w Kanadzie, został usunięty po protestach

Cmentarz św. Włodzimierza w Oakville, Kanada.  Źródło zdjęcia: Google Earth

Kontrowersyjny pomnik upamiętniający ukraińskich żołnierzy, którzy służyli w jednostkach nazistowskich podczas drugiej wojny światowej, został usunięty ze kanadyjskiego cmentarza po latach protestów przez grupy społeczne, które opisały pomnik jako „gnębiący” oraz obraźliwy.

Cenotaf, który stał na własności prywatnej ukraińskiego cmentarza im. Św. Włodzimierza w Oakville, Ontario, został usunięty w sobotę.  

Pomnik, wybudowany w 1988 roku jako hołd dla pierwszej ukraińskiej dywizji, bardziej znany jako Dywizjon Waffen-SS „Galicia” lub czternasty dywizją Waffen, jednostka ochotników pod dowództwem nazistów.

Cenotaf był przed długi czas źródłem sporów pomiędzy ukraińska diasporą w Kanadzie - wielu z nich przeżyło kampanie masowego głodu Stalina i mają mocne antysowieckie poglądy - oraz społeczeństwami żydowskimi i polskimi, którzy uważają cenotaf jako hołd dla dywizji nazistowskiej, która prawdopodobnie dopuściła się do masowych morderstw.

W lipcu 2020, słowa „pomnika wojny nazistowskiej” zostały pomalowane farbą w sprayu. Oraz przez ostatnie miesiące, jego notoryczność pogłębiła się po wizytach grup białych nacjonalistów.

Centrum Przyjaciół Szymona Wiesenthala z zadowoleniem przyjęli „neutralizację”, choć spóźnioną pomnika, który „wyróżniał i uchwalał osoby, które służyły jednostce wojskowej nazistów oraz byli współwinni w zbrodniach wojennych podczas Holokaustu, ostatecznie zniekształcając historię Holokaustu”.

Lecz późniejsze oświadczenie ze cmentarza mówi, że pomnik został przemieszczony, aby „umożliwić jego naprawie” wzbudziło wątpliwości co do tego, czy usunięcie było tymczasowe.

„Pomnik do kombatantów pierwszej ukraińskiej dywizji, położona przy naszym parafialnym ukraińskim cmentarzu im. Św. Włodzimierza w Oakville, został wielokrotnie przez ostatnie lata zniszczony przez graffiti,” - powiedziało biuro w napisanym na e-mailu oświadczeniu.

„Ostatnio był on bardziej uszkodzony przez wandali. Po wielu rozważaniach i rozmowach z potomkami dywizji (właścicielami pomnika), zdecydowano, żeby usunąć pomnik w celu umożliwienia jego naprawy.”

Postawiony został też znak, mówiący, że pomnik został „usunięty w celu naprawy”.

Lecz Rabbi Stephen Wise, lider kongregacji Shaarei-Beth El w Oakville, powiedział, że usunięcie pomnika było permanentne.

„On nie wróci na miejsce,” - powiedział Wise do Guardian. „Ludzie nieodpowiedzialnie umieszczali znaki, sugerując, że pomnik może wrócić - lecz tak się nie stanie.”

Wise powiedział, że decyzja zapadła po „długich i trudnych dyskusjach” ze społecznością ukraińską na temat pomnika”. 

”Mówiliśmy co ten pomnik reprezentuje dla każdej z grup oraz jak mogliśmy pójść z tym do przodu,” - powiedział Wise. „I trzeba im przyznać, że wysłuchali nas i teraz ta sprawa jest wreszcie rozwiązana,” 

Usunięcie pomnika po raz kolejny podkreśla skomplikowane dziedzictwo Kanady w związku z osadzeniem ukraińskich nacjonalistów o silnych powiązaniach z nazistami.

Po wojnie, tysiące Ukraińców przemieściło się do Kanady. Jednakże możliwe powiązania do nazistów były w dużej mierze pomijane, gdy rozpoczęła się zimna wojna, powiedział Ivan Katchanovski, politolog z Uniwersytetu w Ottawie.

Grupa w większości „uniknęła kontroli”, gdyż niewiele osób zdała sobie sprawę, że pierwsza ukraińska dywizja to po prostu inna nazwa 14 Dywizji Waffen SS.

We wrześniu, marszałek kanadyjskiego parlamentu podał się do dymisji po tym,jak zaprosił 98-letniego kombatanta 14. Dywizji, do udziału w specjalnej sesji parlamentarne, podczas wizyty prezydenta Ukrainy, Wołodymira Zełensiego.

Dwie inne pomniki upamiętniające nazistowskich kolaborantów pozostały w Kanadzie, lecz Wise powiedział, że usunięcie pomnika z Oakville była ciężko wywalczonym zwycięstwem, która odzwierciedliła wartość uczciwych rozmów pomiędzy grupami.

Wise powiedział: „Była to długa bitwa, lecz pod koniec dnia, jestem zadowolony. Twierdzę, że pomniki nazistowskie nie powinny być na kanadyjskiej ziemi.”