Ta bitwa trwała tylko jeden dzień – ale na zawsze odmieniła Anglię

W 1066 roku, angielski król Harold musiał walczyć z dwoma przeciwnikami w krótkim odstępie czasu: Skandynawami na północy i Normanami na wschodzie, jednak tylko Normański książę William był w stanie zagrozić prawu Harolda do tronu. Świeżo po zwycięstwie nad Skandynawami, Harold był zmuszony wymaszerować ze swoimi zmęczonymi wojskami do znajdującego się nieopodal południowo-wschodniego wybrzeża Hastings, gdzie 14 października stawił czoła Normanom w bitwie o angielską tożsamość.

Rzadko zdarza się, aby pojedyncze wydarzenie było w stanie ukształtować tożsamość całego państwa, ale właśnie to miało miejsce podczas bitwy pod Hastings w 1066 roku. Po zakończeniu trwającej jeden dzień bitwy, anglo-saska Anglia stała się normańska, co przyczyniło się później do całkowitej przebudowy Kościoła, architektury i praw szlachty w Anglii. Nawet język angielski uległ zmianie po tym, jak języki francuski i łaciński zostały wplecione w jego strukturę. Oto jak to się wydarzyło.

Tło historyczne

W owym czasie, Anglia była bardzo blisko powiązana z Normandią, potężnym księstwem po drugiej stronie kanału La Manche. Normandia została zasiedlona przez Wikingów, a książęta rządzili tam praktycznie niezależnie od królestwa Francji. Anglo-sascy królowie rządzili Anglią odkąd w Brytanii w V wieku skończyły się rządy Imperium Rzymskiego. Księża, szlachcice i kupcy z obu stron często podróżowali z jednej strony kanału na drugą. Anglo-sascy i normańscy możni często byli ze sobą spokrewnieni. 

Jaki był problem?

Kiedy Edward Wyznawca, król Anglii, zmarł na początku 1066 roku, Normanowie twierdzili, że bezdzietny Edward obiecał swojemu kuzynowi, normańskiemu księciu Williamowi, że zostanie jego następcą.

Pretensje do tronu miał również Harold Godwinson, wpływowy anglo-duński szlachcic i zdolny generał, który był prawą ręką Edwarda i jego szwagrem. Jednakże, nawet jego roszczenia były skomplikowane, jako że w 1064 roku, statek Harolda rozbił się na brzegu normańskiego terytorium, a on sam trafił pod nadzór Williama. Według normańskich relacji, Harold złożył przysięgę wsparcia roszczeń Williama do tronu Anglii i w zamian został bezpiecznie przetransportowany do Anglii. Normanowie wierzyli, że władza należała do Williama.

Jednakże po śmierci Edwarda, witan – zgromadzenie anglo-saskich przywódców – mianował Harolda na prawowitego władcę. William był, delikatnie mówiąc, wściekły. Od razu zaplanował inwazję na Anglię, aby zdobyć należytą mu władzę. Zebrał 400 statków i 7000 żołnierzy, w tym łuczników i jeźdźców. Po kilkotygodniowym opóźnieniu ze względu na złą pogodę, wyruszyli.

Dywersja Harolda

Harold wiedział, że William był już w drodze i zebrał armię złożoną z około 3000 huskarlów, elitarnych strażników posługujących się toporami dwuręcznymi, oraz około 4000 innych wojowników, głównie tymczasowych żołnierzy przekazanych mu przez jego wasali.

Jednakże podczas gdy wojska Williama przemierzały kanał La Manche, Harold mierzył się z nowym niebezpieczeństwem. Jego brat i zagorzały wróg Tostig sprzymierzył się z królem Norwegii Haraldem III Srogim, który dokonał inwazji na północy Anglii. Harold był zmuszony szybko przemieścić swoje oddziały do York, aby zmierzyć się z najeźdźcami. Skandynawscy agresorzy walczyli bardzo zaciekle. W pewnym momencie bitwy, pojedynczy wiking samodzielnie zatrzymał angielskie natarcie; rzekomo zabił 40 angielskich wojowników w czasie obrony mostu w Stamford Bridge do czasu, gdy jeden z żołnierzy Harolda wpłynął pod most i dźgnął go poprzez przerwę między deskami.

Haroldowi w końcu udało się pokonać napastników i wraz ze swoją armią ruszył na południe, aby odeprzeć Williama.

Bitwa pod Hastings

28 września 1066 roku, William przybył do miasta Pevensey na południowo-wschodnim wybrzeżu Anglii. Zajął miasto, a następnie ruszył na Hastings.

Dowiedziawszy się o przybyciu Williama, Harold wraz ze swoją zmęczoną armią wyruszyli na południe. Po dotarciu do Hastings 13 października, utworzyli ścianę z tarcz na wzgórzu Senlac. O świcie następnego dnia, William dokonał ataku zarówno swoją kawalerią, jak i piechotą, zanim Harold był w stanie zorganizować swoje wojska. Normańscy łucznicy obsypali Anglików strzałami; potężna angielska ściana z tarcz je zatrzymała. Kawaleria Williama dokonała natarcia na wzgórze, jednak tak samo nie udało im się przebić przez defensywną linię Anglii.

Ostatecznie, William rozkazał swoim oddziałom udawać, że się wycofują. Armia Harolda zaczęła ich ścigać, tracąc swoją defensywną pozycję. Pośród licznych ofiar znalazł się sam Harold, którego oko zostało rzekomo przebite strzałą. Na wieści o jego śmierci, pozostali angielscy żołnierze uciekli. Przed końcem dnia, Normanom udało się całkowicie zwyciężyć.

William nie spotkał się ze znacznym oporem po Hastings. Został koronowany na króla Anglii w dzień Bożego Narodzenia 1066 roku w Opactwie Westminsterskim, kończąc anglo-saską erę w Anglii. Podbój Normański był w pełnym rozkwicie.

Długotrwałe konsekwencje

Podbój normański, który uformował unię Anglii i Normandii pod rządami jednego władcy na 88 lat – rządy czterech normańskich królów – miał głęboko zakorzenione skutki.

William wprowadził w Anglii feudalizm, średniowieczny system, który zapewniał jego najbliższym wspólnikom i zaufanym doradcom – w tym kapłanom, lordom i baronom – ziemie w zamian za wsparcie militarne. Sławny Domesday Book, najwcześniejszy rejestr publiczny nakreślający wpływ tego ogromnej skali programu wykazał, że angielscy możni zachowali tylko 5% majątku, jako że normańska arystokracja zastąpiła starą, angielską arystokrację. W obecnych czasach, rodziny wielu posiadaczy ziemskich wywodzi się od Normanów. Władza i bogactwo znalazły się w rękach kilku normańskich rodzin, przez co rząd stał się bardziej scentralizowany.

Jako, że William umieścił francuskojęzycznych Normanów na niemal wszystkich stanowiskach władzy w państwie, język angielski praktycznie zniknął i nie pojawił się ponownie aż do rządów Edwarda III w XIV wieku – w dokumentach prawnych znalazł się z powrotem dopiero w XVII wieku. Niemniej jednak, francuskie i łacińskie słowa wkradły się do języka angielskiego i są używane do dzisiaj, jak chociażby „judge”, „jury” czy „evidence”.

Normanowie wprowadzili także zainspirowany Rzymem romański styl architektoniczny, dążąc do stworzenia potężnego imperium. Pośród ich masywnych budowli, które korzystały z zaokrąglonych łuków i cylindrycznych kolumn, było od 500 do 1000 zamków, które praktycznie nie istniały dotychczas w Anglii i były kluczowym elementem normańskich starań o utrzymanie władzy. Do imponujących budowli, które przetrwały do dziś, zaliczają się katedry (np. w Durham i Winchester), opactwa (Opactwo św. Jana w Colchester), zamki (Rochester, Norwich, Colcester) i fortyfikacje (White Tower w Twierdzy Tower w Londynie).

Koniec ery

Wraz ze śmiercią Williama w 1087 roku, jego potomkowie kłócili się ze sobą o to, jak powinni podzielić się państwem. Jeden z jego synów, Henryk I, zdołał utrzymać władzę i jedność w państwie. Mianował swojego syna, Williama Adelina, na swojego oficjalnego następcę. W 1120 roku łódź Williama jednak zatonęła i książę zginął. William mianował swoją córkę, Matyldę, jako swoją sukcesorkę, co nie było popularną decyzją. Henryk I zmarł w 1135 roku, co wywołało kryzys sukcesji, jako że jego siostrzeniec, Stefan z Blois, przejął tron i mianował się na króla. Matylda stawiła mu opór. Prawo i porządek w Anglii rozpadły się. Okres ten jest nazywany „czasem anarchii”.

Ostatecznie, w 1154 roku osadzono na tronie nowego angielskiego monarchę, króla Henryka II, oficjalnie kończąc erę normańskiej władzy.