U wybrzeży Kanady odnaleziono wrak ostatniego statku Shackletona

Statek Quest zatonął u wybrzeży Nowej Fundlandii i Labradoru w Kanadzie 5 maja 1962 r. — 40 lat po śmierci odkrywcy Ernesta Shackletona na pokładzie łodzi podczas podróży na Antarktydę. Źródło: Tore Topp/Royal Canadian Geographical Society, via Associated Press

Endurance, statek, który przewoził Ernesta Shackletona podczas jego niefortunnej próby zbadania Antarktydy w 1915 roku, dał początek jednej z najwspanialszych opowieści o przetrwaniu w epoce eksploracji i obecnie zajmuje szanowane miejsce w historii polarnej.

Odkrycie jego wraku na dnie Morza Weddella w 2022 r. ponownie postawiło Shackletona w centrum uwagi i rozpaliło zainteresowanie odnalezieniem mniej znanego statku Quest, którym płynął z powrotem na Antarktydę, kiedy miał zawał serca i zmarł w 1922. Okręt pływał przez kolejne 40 lat, aż w 1962 roku zatonął podczas rejsu na foki u wybrzeży Atlantyku w Kanadzie.

9 czerwca John Geiger, przywódca wyprawy mającej na celu odnalezienie statku Quest, zauważył niezwykły kształt na ekranie detekcji sonaru swojej łodzi, gdy jego statek badawczy dryfował u wybrzeży Nowej Fundlandii i Labradoru. Niemal natychmiast wiedział, że dokonano ostatniego odkrycia w życiu jednego z najbardziej szanowanych badaczy w historii.

„To ostatnie duże wydarzenie związane z Shackleton’em” – powiedziała w wywiadzie Alexandra Shackleton, wnuczka podróżnika, odnosząc się do odkrycia Questa. „Nie będzie nic innego tak ważnego jak to”.

Ekspedycją mającą na celu odnalezienie statku kierowało Królewskie Kanadyjskie Towarzystwo Geograficzne, edukacyjna organizacja charytatywna, której dyrektorem jest pan Geiger, a według rzeczniczki stowarzyszenia kosztowała 500 000 dolarów kanadyjskich, czyli około 365 000 dolarów amerykańskich. Quest to ostatni zaginiony artefakt z „heroicznej epoki eksploracji Arktyki” – powiedział Martin Brooks, ekspert ds. Shackletona i dyrektor naczelny Shackleton, firmy produkującej odzież outdoorową, która oferuje wycieczki podążające za podróżami odkrywcy.

Jednak odnalezienie okrętu nie przyszło łatwo 23 podróżnikom, którzy wzięli udział w wyprawie, aby go znaleźć. Po opuszczeniu portu St. John's 5 czerwca załoga zmagała się ze zdradliwymi warunkami, w tym z gęstą mgłą i niesprawnym sprzętem. Zanim odnalazła statek, przez 17 wyczerpujących godzin skanowała dno oceanu za pomocą systemów sonarowych.

„Zwróciłem się do Shackletona o wskazówki” – powiedział Geiger. „Jedną z jego charakterystycznych cech była cierpliwość. Bądź cierpliwy i zdecydowany”.

„Shackletona najlepiej zapamiętano za to, co zrobił, aby uratować swoją załogę po tym, jak Endurance został zmiażdżony przez pak lodowy na Morzu Weddella w 1915 r., co spowodowało jego zatonięcie i uwięzienie podróżników na równinach lodowych Arktyki.

„Następstwem tego była trwająca rok, prawie niewyobrażalna męka, podczas której Shackleton wykazał się umiejętnościami, które zapewniły mu zasłużoną reputację jednego z największych przywódców wszechczasów” – napisał Nathaniel Philbrick we wstępie do Endurance: Niesamowita podróż Shackletona, Alfreda Lansinga.

Shackleton w Nowym Jorku w 1921 r. Źródło: Associated Press

Zatonięcie statku Endurance kilka miesięcy po tym, jak statek utknął w lodzie, spowodowało, że Shackleton i 27 członków załogi utknęło na krze lodowej i rozwiało swoje nadzieje na to, że jako pierwsi przemierzą pieszo Antarktydę. Shackleton poprowadził część swoich ludzi w podróż małą łódką na wyspę Georgia Południowa, gdzie zorganizował udaną akcję ratunkową pozostałych członków załogi.

Minęły dwa lata, odkąd Endurance po raz pierwszy wypłynął z Anglii. Chociaż mężczyźni byli wyczerpani i odwodnieni, Shackleton napisał do swojej żony Emily: „Nikt nie stracił życia, a przeszliśmy przez piekło”.

Cierpliwość pana Geigera została w końcu nagrodzona. 9 czerwca, około godziny 19:00, obserwując monitor sonaru w laboratorium badawczym łodzi, pan Geiger nagle zauważył dziwny kształt.

„Bardzo szybko było widać, że to Quest” – powiedział w wywiadzie. „Statek jest nienaruszony. Stoi na stępce, maszt jest opuszczony i widać go na dnie morskim.

Geiger natychmiast wezwał wszystkich członków załogi do laboratorium statku, w tym Davida Mearnsa, weterana poszukiwaczy wraków, który pomógł zaplanować podróż.

„Podskakują i klepią się nawzajem po plecach” – powiedział w wywiadzie pan Mearns, wspominając załogę z chwili odkrycia. „Przeżywają chwilę ekstazy”.

Kiedy załoga ponownie się skupiła, spędziła następne pięć godzin, holując sonar swojej łodzi tam i z powrotem nad wrakiem, gromadząc więcej ujęć i zdjęć przedstawiających go na dnie Morza Labradorskiego. W końcu eksperci na pokładzie mogli ostatecznie ogłosić, że znaleźli Questa.

Zdjęcie wykonane sonarem przedstawia wrak statku Quest na Morzu Labradorskim. Źródło: Canadian Geographic/Materiał, za pośrednictwem Reuters

Istnieją już plany powrotu na Morze Labradorskie jeszcze w tym roku, aby zrobić więcej zdjęć i filmów wideo przedstawiających wrak, powiedział Mearns.

Podobnie jak w przypadku Endurance, Shackleton planował wykorzystać ten okręt do zbadania części Arktyki, kiedy zmarł w swojej kabinie 5 stycznia 1922 roku. Statek był wówczas zakotwiczony w pobliżu Georgii Południowej, wyspy, na której zaplanował ratunek załogi Endurance. Według Canadian Geographic przez następne cztery dekady wykorzystywano go w akcjach ratowniczych i eksploracyjnych, a także podczas wypraw na polowania na foki. 5 maja 1962 roku podczas jednej z takich wypraw spotkał go los podobny do poprzednika; Królewskie Kanadyjskie Towarzystwo Geograficzne podało, że został uszkodzony przez lód i zatonął u wybrzeży Nowej Fundlandii i Labradoru. Członkowie załogi Questa przeżyli.

Ponad sto lat po jego śmierci na pokładzie tego statku, podróże Shackletona nadal fascynują historyków i opinię publiczną dzięki popularnym książkom, kursowi Harvard Business School na temat „odpornego przywództwa” i nadchodzącemu filmowi biograficznemu z Tomem Hardym w roli głównej.

Na pokładzie statku badawczego, który zwykle nie zawiera alkoholu, pan Geiger otrzymał pozwolenie na zabranie ze sobą kilku butelek szampana na wypadek znalezienia Questa. Nie mówił o tym załodze, żeby nie zepsuć podróży.

Na szczęście pan Geiger nie musiał długo trzymać tego w tajemnicy.

„Muszę przyznać” – powiedział – „to był najsłodszy kieliszek szampana, jaki kiedykolwiek piłem”.