Nowe badania pokazują, że w epoce kamienia łupanego kobiety nie tylko polowały. Kobiety były lepszymi myśliwymi niż mężczyźni

Wszystko wskazuje na to, że kobiety z epoki kamienia łupanego polowały na równi z mężczyznami. Uważają tak dwaj amerykańscy badacze, którzy ogłosili teorię, że mężczyźni polowali, podczas gdy kobiety zbierały martwe zwierzęta (Zdjęcie: Gorodenkoff / Shutterstock / NTB).

Mężczyzna - myśliwy, lub jak określa się w języku angielskim - Man the Hunter. 

Teoria na temat tego, jak ludzie z epoki kamienia zorganizowali swoje życie, sięga późnych lat sześćdziesiątych XX wieku i w dużej mierze opiera się na założeniu, że polowanie dokonywane przez mężczyzn było kluczowe dla ewolucji człowieka. 

Podczas gdy mężczyźni biegali z włóczniami i zabijali dzikie zwierzęta, kobiety wracały do domów z dziećmi i zbierały inne jadalne rzeczy niż zwierzęta. 

- Teoria The Man Hunter zdominowała sposób, w jaki badamy ewolucję człowieka przez prawie pół wieku i przenika kulturę popularną. Jest reprezentowana na wystawach muzealnych i w książkach z obrazkami, kreskówkach i filmach fabularnych", piszą badacze Cara Ocobock i Sarah Lacy w listopadowym wydaniu magazynu Scientific American. 

- „Rzecz w tym, że ta teoria jest nieprawdziwa” - mówią.

Mężczyzna z włócznią i kobieta z dzieckiem są kluczowymi wyrażeniami opisującymi tą ilustrację. Jednakże utarte wyobrażenia o mężczyznach i kobietach z epoki kamienia łupanego są, zdaniem dwóch amerykańskich antropologów, niezgodne z prawdą. (Foto: klyaksun / Shutterstock / NTB) 

Długo biegając za zwierzęciem 

W dwóch artykułach opublikowanych w czasopiśmie American Anthropologist, Ocobock i Lacy dokonują przeglądu fizjologicznych, a następnie archeologicznych dowodów na poparcie swojej nowej teorii - Woman The Hunter. 

Ocobock jest biologiem i antropologiem na Uniwersytecie Notre Dame i bada, w jaki sposób ludzie wykorzystują energię w ekstremalnych warunkach. Sarah Lacy jest antropologiem biologicznym na Uniwersytecie Delaware. Badała między innymi kwestie zdrowotne związane z uzębieniem neandertalczyków. 

Kiedy oboje połączyli swoje siły, doszli do wniosku, że nie tylko musi być tak, że kobiety z epoki kamienia polowały na zwierzęta, ale biologiczne kobiece ciało sprawiłoby, że byłyby one znacznie lepiej przystosowane do tego zadania. 

Okres, który badali, to najstarsza część epoki kamienia łupanego, kiedy zarówno kobiety, jak i mężczyźni utrzymywali się z polowań, rybołówstwa i traperstwa. Polowanie, które biorą za punkt wyjścia, polegało na podążaniu za zwierzęciem aż do jego wyczerpania - a następnie zabiciu go. 

Jednym z powodów, dla których kobiety lepiej nadają się do tej pracy niż mężczyźni, jest estrogen. 

Większe spalanie dla wytrzymałości 

- „Hormon testosteron przyciąga całą uwagę w świecie sportu. Ale estrogen, którego kobiety zazwyczaj produkują więcej niż mężczyźni, odgrywa kluczową rolę w wynikach sportowych”, piszą Ocobock i Lacy. 

Zwracają oni również uwagę na hormon adiponektynę, którego kobiety mają więcej niż mężczyźni. Te dwa hormony są w dużej mierze powodem, dla którego ciała kobiet mogą regulować swój metabolizm w taki sposób, że wykorzystują swoje zapasy tłuszczu jako energię, zamiast węglowodanów. Zapasy tłuszczu spalają się wolniej i zapewniają dłuższą wytrzymałość. 

Hormony chronią również mięśnie i komórki w sposób, który jest korzystny, gdy celem jest wytrzymałość. 

Według dwóch badaczy, kobiety są maratończykami, podczas gdy mężczyźni są ciężarowcami.

Ilustracja kobiety łowczyni, która mogła żyć w Andach 9000 lat temu. Badanie Female Hunters of the Early Americas zostało opublikowane w 2020 roku i koncentruje się na odkryciu grobów łowczyń z epoki kamienia łupanego pochowanych ze sprzętem łowieckim (Zdjęcie: Matthew Verdolivo/UC Davis IET Academic Technology Services) 

Mężczyźni i kobiety mieli takie same urazy 

W kolejnym artykule obaj badacze odnieśli się do dowodów archeologicznych.

 Odkrycia archeologiczne wskazują, że zarówno ciała kobiet, jak i mężczyzn były narażone na takie same obrażenia w związku z polowaniem.

 Ocobock i Lacy odnoszą się do neandertalskich szczątków, w których szkielety wykazują podobne wzorce użytkowania i zużycia. 

- "Odkrycie pokazuje, że robili te same rzeczy, od zasadzek na dzikie zwierzęta po obróbkę skór zwierzęcych w celu wytworzenia skóry" - piszą. 

Kobiety i mężczyźni byli również grzebani w ten sam sposób w drugiej części wczesnej epoki kamienia w okresie 45 000-10 000 lat temu. 

- „Ich ciała były pochowane z tymi samymi przedmiotami i dobrami, co sugeruje, że grupy, w których żyli, nie miały hierarchii społecznej opartej na płci. Nie ma również dowodów sugerujących, że kobiety z epoki kamienia przestawały polować, gdy były w ciąży, karmiły piersią lub nosiły dzieci”. 

- "Polowanie było czymś, co robili wszyscy, nie tylko mężczyźni, zwłaszcza w prehistorycznych społeczeństwach, w których przetrwanie polegało na tym, że każdy wnosił to, co mógł" - mówi Ocobock dla ScienceDaily. 

- "Nie było wystarczająco dużo ludzi żyjących razem w tych grupach, aby specjalizować się w różnych rzeczach. Każdy musiał robić wszystko, aby przetrwać. 

O masie mięśniowej i źródłach energii

 Øyvind Skattebo bada różnice między płciami w zakresie wytrzymałości w Norweskiej Szkole Nauk Sportowych. Potwierdza on, że kobiety mogą osiągać lepsze wyniki niż mężczyźni podczas bardzo długich zawodów, tj. gdy aktywność trwa kilka dni.

 - "Mężczyźni generalnie osiągają wyniki o 10-20 procent lepsze niż kobiety na różnych dystansach, ale im dłuższy czas trwania aktywności, tym mniejsza różnica w wynikach między płciami" - mówi. 

- „Mężczyźni zwykle osiągają lepsze wyniki niż kobiety w zawodach wytrzymałościowych, ponieważ ich krew może przenosić więcej tlenu do pracujących mięśni i mają większy udział masy mięśniowej kosztem tłuszczu" - wyjaśnia Skattebo. 

Jednakże kobiety doganiają mężczyzn i mogą ich przewyższać, gdy aktywność trwa kilka dni, ponieważ mięśnie kobiet później się męczą i mogą wykorzystywać większą ilość tłuszczu jako źródła energii.

 - „Oznacza to, że kobiety będą w stanie utrzymać swoją wydajność w większym stopniu przez dłuższy czas, tj. będą miały lepszą wytrzymałość" - mówi Skattebo. 

Øyvind B. Sandbakk, profesor na Wydziale Neuromedycyny i Nauk o Ruchu oraz szef Centrum Badań Sportów Elitarnych, również twierdzi, że różnica między płciami zmniejsza się na długich dystansach, ale mężczyźni nadal mają niewielką przewagę dzięki większej ilości mięśni i wyższemu poborowi tlenu. 

- "Ale jeśli chodzi o polowanie, to nie jest to rywalizacja, chodzi o wytrzymanie długich okresów przy niskiej intensywności i bycie cierpliwym. I nie widzę powodu, dla którego dobrze wytrenowane kobiety nie miałyby mieć przewagi nad mężczyznami. 

Brytyjska maratonka Sophie Power karmi piersią swoje trzymiesięczne dziecko podczas przerwy w 170-kilometrowym biegu Mount Blanc Ultra Trail we francuskich, włoskich i szwajcarskich Alpach w 2018 r. (Zdjęcie: Alexis Berg / AFP / NTB) 

Przenoszenie uprzedzeń w przeszłość 

- "Te dwa artykuły pomagają podnieść świadomość naszych własnych postaw wobec tego, jak rozumiemy prehistorię i jak przenosimy nasze własne uprzedzenia na przeszłość" - mówi Axel Mjærum. 

Jest on archeologiem w Muzeum Historii Kultury w Oslo, a jego główną dziedziną jest archeologia prehistoryczna, ze szczególnym uwzględnieniem łowiectwa i traperstwa.

 - "Podobnie jak dziś, polowanie w epoce kamienia łupanego było przede wszystkim uwarunkowane kulturowo i nie ma fizycznych ograniczeń dotyczących możliwości polowania przez kobiety" - mówi. 

- "Jednak dzieci i osoby starsze były już ograniczane. Jeśli chodzi o ograniczenia fizyczne, prawdopodobnie to nie płeć była głównym ograniczeniem, ale wiek”.

 Rozdzielane według płci

 - „Amerykańscy badacze piszą o rodzaju polowania, które nie było praktykowane w Norwegii w żadnym stopniu, nawet w epoce kamienia łupanego" - mówi Mjærum. 

- „Przedstawiciele norweskiej epoki kamienia, która rozpoczęła się, gdy lód zniknął 11 000 lat temu, byli społeczeństwem o złożonej technologii, wykorzystującym wiele form łowiectwa, rybołówstwa i zbieractwa”. 

„Nie ma wątpliwości, że niektóre z nich były podzielone według płci, ale dokładny podział jest czymś, co zawsze powinno być przedmiotem dyskusji" - mówi. 

Według Mjæruma, polowanie na zwierzynę grubą w Norwegii było kojarzone z mężczyznami i prestiżowymi polowaniami, co jest silnym tematem w badaniach archeologicznych. Jednocześnie nowe spojrzenie na materiał źródłowy pokazuje, że historia jest nieco bardziej zniuansowana. 

- „Prawdopodobnie to nie grupy mężczyzn udawały się w góry na tydzień, aby polować na renifery, ale raczej grupy rodzinne, które udawały się w góry i wykorzystywały szerszy zakres zasobów. Materiał źródłowy z tak odległych czasów jest ograniczony. To ogranicza to, co możemy wywnioskować" - podkreśla Mjærum. 

- ”Wartość tych artykułów polega na tym, że przypominają nam, jak bardzo jest to uwarunkowane kulturowo. Nie możemy przyjąć tradycji łowieckiej z początku XX wieku i pozwolić jej kształtować nasze postrzeganie tego, czym była epoka kamienia łupanego”. 

Kobiety w przeszłości 

Archeolog Marianne Moen uważa te badania za ekscytujące. 

- "Im dalej cofamy się w czasie, tym bardziej prawdopodobne jest, że wzorce płci były inne, niż możemy sobie wyobrazić" - mówi Moen. 

- "Wiemy, że kobiety mają tendencję do większej wytrzymałości. Jest to absolutnie prawda, więc brzmi to wiarygodnie”. 

Badała między innymi, czy kobiety były również wojowniczkami w epoce wikingów. 

- "Absolutnie wierzę, że były. Widzimy wyraźnie, że istniały" - mówi Moen.

 - "Ale mamy mniej konkretnych materiałów, które na to wskazują, a dzięki temu co mamy, zdajemy sobie sprawę, że było ich mniej niż mężczyzn". 

Według Moen, badacze, którzy w ten sposób koncentrują się na roli kobiet, są często oskarżani o myślenie życzeniowe. 

- "Jako badacz płci mówi się, że widzisz kobiety w przeszłości, ponieważ chcesz to zobaczyć. Ale to samo można powiedzieć o tradycyjnej historii. Że byli tylko silni mężczyźni. To także myślenie życzeniowe.