Czy warto czytać Pornografię?

Akcja powieści rozgrywa się w jednej z polskich wsi podczas II wojny światowej. Z uwagi na niespokojny czas i grasujących po lasach partyzantów do tamtejszego dworku zostają zaproszeni goście: stonowany intelektualista Fryderyk oraz narrator powieści Witold. Obaj panowie oddają się słodkiemu marazmowi sennej wsi, do czasu aż nie dostrzegą osobliwego połączenia pomiędzy dwojgiem młodych ludzi; córką właściciela dworku - Henią - oraz byłym partyzantem, a obecnie pomocą gospodarską - Karolem. 

Tym, co łączy te dwie postacie jest młodość. Ich niewinność zbrukana wojną oraz sprężystość ciał i niedojrzałość wydają się sprawiać, iż są sobie przeznaczeni. Jednak ku rozpaczy Fryderyka oraz Witolda młodzi są wobec siebie zupełnie obojętni. Gdyby tego było mało, okazuje się, że Henia została zaręczona z dużo starszym od siebie i już ukształtowanym mężczyzną, Wacławem.

Nie mogąc pogodzić się z obojętnością i ospałością Witold oraz Fryderyk zaczynają fantazjować o ich związku, wplatając do niego zawoalowany oraz nieczysty erotyzm. Ich fantazje stopniowo przeradzają się w obsesję, a co za tym idzie chęć stworzenia intrygi, która połączy ze sobą Henię i Karola. 

Polska ukazana w powieści wydaje się pusta, ogołocona z treści i wartości, jej tradycje wydają się jedynie pustymi obrzędami, pustą formą. Jest to świat, w którym tradycyjne systemy społeczno-religijne uległy rozmyciu. Podobnie z resztą do kultury, która również wydaje się pozbawioną sensu ramą. Jest to świat, który należy zbudować na nowo, przywrócić mu sens i ideę. 

Główni bohaterowie, Witold i Fryderyk, wydają się zauważać ten rozpad i w absurdalny sposób przywrócić światu porządek poprzez wzniesienie piedestału Młodości. Bowiem już w kościele zostaje obnażony brak Stwórcy, tego, który nadaje i podtrzymuje sens, jego miejsce zaś zajmuje nowe bóstwo, Młodość. W chwili, gdy zanikają zasady, a wszystko staje się arbitralne świat popada w otchłań bezsensu, wszystko bowiem jest dopuszczalne, nic nie ma znaczenia. Wszystko należy na nowo wymyślać, dlatego też Witold i Fryderyk wybierają nowego boga, Młodość, która łączy w sobie to, co ziemskie i zmysłowe. 

Pornografia jest powieścią nader przewrotną, pełną wyuzdanej metafizyki i perwersyjnie obnażającą zastaną rzeczywistość. Jest to niewątpliwie dzieło szokujące oraz prowokujące do iście pornograficznych zabiegów o jakich pisała Szymborska (wiersz Głos w sprawie pornografii).  Co najważniejsze jednak, jest to utwór, który wciąż nie traci na swojej aktualność. Polska - świat dalej wydają się zapomniane i opuszczone przez Tego, który powinien wszystko wyjaśniać. A co za tym idzie, zmuszają do wybierania nowych bogów i kreowania nowych dekalogów. Głębsza analiza kultury zaś z lubością sadysty obnaża człowieka z wszelkich przebrań ukazując jego popędliwą naturę i sztuczność gestów. 

Gombrowicz w swoim nader dziwnym dziele wnikliwie analizuje tragedię wieku dwudziestego, a także jego pokłosie, którym jest nasza teraźniejszość. Bankructwo sensu i żałosne próby stworzenia nowego Absolutu, to jedynie małe, egoistyczne pornografie. Jednak ich pozornie niewinne flirty ostatecznie mogą doprowadzić do katastrofy i monstrualnej zbrodni.